Orman Genel Müdürlüğünden edinilen bilgiye nazaran, dünya mutfaklarındaki özel menülerde yer alan trüf mantarı, gastronomi çevrelerinde “kralların yiyeceği” olarak biliniyor. Yüksek yapılı ağaçların köküne bağlı halde simbiyotik olarak hayatını sürdüren trüf mantarı dünyada doğal orman alanlarından toplanıyor.
Dünya tarihinde esaslı bir geçmişe sahip trüf mantarının en değerli yiyecekler sıralamasında birinci üçte bulunduğu belirtiliyor. Dünyada 230’a yakın trüf mantarı çeşidi olduğu kestirim edilirken her geçen yıl yeni cinsler keşfedilerek literatüre ekleniyor. Bu çeşitler içinde yaklaşık 13’ü ticari olarak kullanılıyor.
Yenilebilir cinslerin birden fazla bilhassa Fransa, İtalya, İngiltere, Türkiye, İspanya, Hırvatistan, Avustralya, Yeni Zelanda, Kuzey Amerika, Çin ve Orta Doğu bölgelerinde yayılış gösteriyor. Trüf mantarı genel prestijiyle Akdeniz havzasında yetiştiği için Türkiye açısından da büyük değer arz ediyor.
Son 6 yılda Türkiye ormanlarında doğal trüf mantarına yönelik çalışmalar yapan Orman Genel Müdürlüğü, 2022-2026 yıllarına yönelik yeni “Trüf Ormanı Hareket Planı”nı hayata geçirdi.
Plan kapsamında trüf alanları tespit edilerek buralar doğal “trüf ormanına” dönüştürülecek, yapay trüf ormanları oluşturulacak. Ayrıyeten, ülkenin sahip olduğu doğal trüf mantarı cinsleri tespit edilerek, bu alanlar trüf ormanı işletme sınıfına alınacak, trüf mantarının geliştirilmesine yönelik araştırmalar yapılacak, kaynak yöneticileri ve mantar toplayıcılarına eğitimler verilecek.
Bu çalışmalarla Türkiye’nin sahip olduğu trüf mantarlarından sürdürülebilir halde faydalanması planlanıyor. Kırsal alanda yeni istihdam alanları oluşturularak trüf mantarının orman köylüsüne ve ülke iktisadına de katkısının artırılması hedefleniyor.
Eylem planı kapsamında envanter ve planlama çalışmaları yapılarak, ülke genelindeki 395 hektar alan doğal trüf ormanına dönüştürüldü. Ayrıyeten, Orman Genel Müdürlüğüne bağlı fidanlıklarda yaklaşık 75 bin fidan üretilip dikildi ve böylece ilgili bölge müdürlükleri bünyesinde toplam 60 hektar alanda yapay trüf ormanları kuruldu.
Diğer mantarlara nazaran daha besleyici
Trüf mantarları yazlık-kışlık ve siyah-beyaz olmak üzere iki ana başlıkta bedellendiriliyor. Türkiye’de bugüne kadar toplanan en pahalı ve tabiatta yaygın olarak bulunan ticari trüf tipi, siyah renkteki “tuber aestivum” olarak kabul ediliyor.
Trüf mantarı, içerdiği protein ve mineral bakımından öteki mantarlara nazaran daha varlıklı bir eser niteliği taşıyor. Bu mantarlarda besin bedeli olarak yüzde 53-76 civarında su, yüzde 9 protein, yüzde 7 karbonhidrat ve yüzde 8 mineral bulunuyor. Yüksek besin pahasına sahip olmakla birlikte trüf çeşitlerini öbür mantarlardan üstün kılan tarafı, sahip olduğu “dimetilsülfit” kaynaklı çok özel aromatik bileşikler olarak görülüyor.
Küresel ısınma trüf mantarı üretimini düşürüyor
Dünya trüf mantarı arzının hala yüzde 45’ini Fransa, yüzde 35’ini İspanya, yüzde 20’sini İtalya sağlıyor. Bu sayı iklim şartlarına nazaran çok değişim gösterirken son yıllarda Fransa, İspanya ve İtalya’da mevsim normallerinin üzerindeki çok sıcaklar nedeniyle üretim ölçüsü her geçen yıl düşüyor.
Doğal yayılışının çok hudutlu bir coğrafyada olması ve az ölçüde toplanması nedeniyle trüfün piyasa fiyatları, çeşit ve kalitesine nazaran 100 ila 750 avro ortasında değişiyor. Dünyada trüf talebinin her geçen gün artmasına karşın üretimin daima azalması fiyatların yükselmesine neden oluyor.
Trüf üretimi için en değerli kriter, toprak yapısı, iklim ve yıllık yağış miktarı olarak gösteriliyor. Avrupa’da 2 ay üzere kısa süren trüf arzına karşılık, Türkiye’de farklı iklim nesillerinin katkısıyla 12 ay boyunca trüf pazarına eser arz edilebiliyor.
Türkiye’de yıllık trüf üretimi 50 tonu bulurken bu sayede 400’e yakın aile geçimini sağlıyor. Türkiye’de üretilen trüf mantarı İtalya, İspanya, Fransa, İsveç, İsviçre, Almanya ve ABD’ye ihraç ediliyor.
Eylem planı sonunda ülke genelindeki 30 bölge müdürlüğünde 425 ton trüf mantarı üretimi hedeflenirken orman köylüsüne 170 milyon lira ve ülke iktisadına 1 milyar 530 milyon lira katkı sağlaması planlanıyor.