Suudi Arabistan petrolünün bir kısmını Çin yuanıyla fiyatlandırma açılımında öncü olmasına karşın bu alanda birinci Escort Halkalı olarak BAE adım attı
Şanghay Petrol ve Doğal Gaz Borsası 28 Mart’ta Çin Ulusal Açık Deniz Petrol Şirketinin CNOOC memleketler arası ticarette birinci kere yuan kullanarak Fransız Total Energies şirketi Halkalı Escort Bayan ile sıvılaştırılmış doğal gaz LNG ticareti gerçekleştirdiğini açıkladı Bu ticaretin BAE’den ithal edilen yaklaşık 65 bin ton LNG’yi içerdiği aktarıldı
BAE’nin sıvılaştırılmış gaz ihracatının bir kısmını Şanghay Borsası’nda yuan cinsinden Halkalı Escort fiyatlandırmaya devam edip etmeyeceği şimdi açıklanmadı Yoksa bu adım yalnızca ABD’nin yansısını ölçmek için mi atıldı bilinmiyor
ÇİN DEVLET LİDERİ’NİN PETROL VE GAZIN YUAN İLE FİYATLANDIRILMASI ÇAĞRISI
Çin Devlet Lideri Şi Cinping aralık ayında Suudi Arabistan ziyareti sırasında Körfez ülkelerine Şangay Borsası’nda petrol ve gazın yuan cinsinden fiyatlandırılması davetinde bulunmuştu
Riyad Çin Devlet Lideri’nin davetine çabucak karşılık vermedi fakat bundan yaklaşık bir ay sonra Suudi Arabistan Maliye Bakanı Muhammed el Cedan ülkesinin ABD doları dışındaki başka para üniteleriyle de ticaret yapabilmek emeliyle görüşmelere açık olduğunu duyurdu
Suudi Arabistan insan hakları evrakları ve petrol üretimini artırma talepleri nedeniyle ABD baskısını üzerinde hisssetmeye devam ederken vakit zaman yuan cinsinden petrol fiyatlandırma kartını sallamayı bırakmıyor
Petrolün dolar üzerinden fiyatlandırılması 1971’de altından kopan ABD para ünitesini ve ona olan global talebin azalmasını nasıl engellediyse Suudi Arabistan ve başka Körfez ülkelerinin de petrolün dolarla fiyatlandırılmasından vazgeçip farklı bir para ünitesine geçmesiyle doların tekrar güç kaybetmesi mümkün
ABD Hazine Bakanlığı eski müsteşarı Monica Crowley Fox News’e yaptığı açıklamada Suudi Arabistan üzere OPEC ülkelerinin de öbür para ünitelerinde petrol satmaya karar vermesi ABD ekonomik sisteminin çökmesi ve büyük bir felaket manasına gelir ikazında bulundu
ABD Merkez Bankasının Fed enflasyonu dengelemek için faiz oranlarını yükseltmeye devam etmesi sıcak sermayenin yüksek getirili ABD tahvilleri satın almak için Asya Orta Doğu ve Latin Amerika’da gelişmekte olan piyasalardan kaçışına neden oldu
Ülkelerin para üniteleri ve ekonomileri bu durumdan ziyan görürken ziyana giren ülkeler alışverişlerinde ulusal para üniteleri ile süreç yapmayı gündeme aldı
BRICS ÜLKELERİ DOLARDAN VAZGEÇME YOLUNDA
Latin Amerika’nın en büyük iktisadı Brezilya’nın Çin ile yıllık yaklaşık 150 milyar dolar fiyatındaki ticaretinde yuan ile süreç yapma kararı ABD’de mali bir zelzele tesiri oluşturdu
BAE’ye ilişkin bir sıvılaştırılmış gaz sevkiyatının yuan ile yapılmasının karara bağlanmasından bir gün sonra atılan bu adım doların ticari süreçler üzerindeki inhisarının sona ermesinin ve en önde gelen rakibi olan yuanın yükselişinin başlangıcına işaret ediyor
Çin haber ajansı Xinhua Brezilya Merkez Bankasına nazaran yuanın avroyu geride bırakarak Brezilya’daki en büyük ikinci rezerv para ünitesi haline geldiğini aktardı
Brezilya Luiz Inacio Lula da Silva’nın 2022’de tekrar iktidara gelmesinin akabinde öbür BRICS ülkelerindeki Çin Rusya Hindistan ve Güney Afrika ortaklarıyla yakınlaştı
Doların hegemonyasına son verme konusunda istekli olan BRICS ülkeleri de bu hususta birçok tedbir aldı
Batılı ülkelerin Ukrayna’daki savaş nedeniyle ekonomik yaptırım uyguladığı Rusya’nın Devlet Lideri Vladimir Putin Rusya ile Asya Afrika ve Latin Amerika ülkeleri ortasındaki süreçlerde yuan kullanılmasına dayanak verdiğini açıkladı
Dünyanın petrol ve gaz devlerinden birinin dış ticaretini yuan üzerinden fiyatlandırması Çin para ünitesinin ABD dolarına alternatif olarak yükselişini daha da hızlandıracak yahut en azından global ticaret üzerindeki hakimiyetini kıracak değerli bir adım
Batı ve Arap medyasında yer alan haberlere nazaran Hindistan Rus petrolünün devasa ithalatının bir kısmını dolar yerine BAE dirhemiyle ödemeye başladı BAE para ünitesi dolara bağlı olmasına karşın istikrarı sayesinde kur sepetinde global bir ticaret para ünitesine dönüşmesi ihtimal dahilinde
Rusya Devlet Lideri Putin’in 2022 yazındaki BRICS kümesi ülkelerinin kur sepetine dayalı alternatif bir memleketler arası para ünitesi oluşturmaya hazırlanması istikametindeki açıklaması anımsanırsa bu doların gücü ve bunun iktisat üzerindeki olumsuz tesirleriyle mücadele için BRICS kümesi ülkelerin önündeki seçeneklerden biri olmaya aday
Rusya Dışişleri Bakanı Sergev Lavrov ocak ayında bu kanıyı onaylayarak ağustosta düzenlenecek BRICS tepesinde ortak para ünitesi konusunun ele alınacağını söyledi
Dünya iktisadının yaklaşık yüzde 23’ünü oluşturan BRICS ülkelerinin ortak bir para ünitesi belirlemesi global ticaret ve rezerv para ünitesi olan dolar üzerinde daha fazla baskı oluşturacak
ASEAN DA DOLARA BAĞIMLILIĞI AZALTMAK İSTİYOR
ABD Çin Japonya ve Almanya’dan sonra dünyanın beşinci Asya’nın ise üçüncü büyük iktisadına sahip Güneydoğu Asya Uluslar Birliği de ASEAN ticari süreçlerde dolara bağımlılığı azaltmanın yollarını arıyor ve kendi ortalarında ulusal para ünitelerini kullanmak istiyor
Endonezya Malezya Tayland Filipinler ve Singapur’un yanı sıra Brunei Vietnam Laos Kamboçya ve Myanmar olmak üzere toplam 10 kurucu üyesi bulunan ASEAN’ın Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Liderleri bu bağlamda finansal süreçlerde dolar avro yen ve sterline bağımlılığın azaltılması ve mutabakatlarda mahallî para ünitelerine geçişi görüşmek üzere 28 Mart’ta Endonezya’da bir ortaya geldi
ASEAN Briefing sitesindeki habere nazaran Kasım 2022’de Endonezya Malezya Singapur Filipinler ve Tayland ortasında ticaretin ulusal para üniteleriyle yapılması konusunda mutabakata varmıştı
Öte yandan Tayvan Singapur Hong Kong ve Güney Kore ekonomilerini kapsayan Asya Kaplanları’nın da kendi ortalarındaki ticarette lokal para ünitelerine yönelmesi global ticarette dolar üzerindeki baskıyı artırıyor
DÜNYA DOLARA İNANCINI KAYBEDERSE NE OLUR
Washington doların global hakimiyetinin sarsılmasına yönelik gelişmelere telaşla yaklaşıyor
ABD gelişmekte olan ülkelerin birçoklarının iktisadına verdiği ziyana bakmaksızın enflasyonu dizginlemek için üst üste dokuzuncu defa faiz artırımına gidiyor
Dolara yönelik global talep düşerse doların pahası zayıflayacak enflasyon da yükselecektir Lakin ABD Merkez Bankası faiz oranlarını sonsuza dek yükseltemez ve daha büyük ölçülerde yeşil kağıt basamaz Aksi takdirde ülke iktisadı zayıflayabilir enflasyon yükselebilir ve hatta 1929 Büyük Buhranı’nda olduğu üzere iktisatta sakinliğe hatta krize yol açılabilir
ABD’nin borcu geçen yılın sonunda 31 4 trilyon dolara ulaştı Bu gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 125’ine denk geliyor Şayet dolar global talebini kaybederse ve dünyadaki büyük ekonomiler dolara alternatifler getirirse bu durum çok fazla ABD tahvilinin satışına yol açacak ve borçları ödenemez bir noktaya gelecektir
Bu bilhassa 1971’de doların altına dönüştürülebilirliğini kaldırılmasıyla ABD iktisadının artık muadil sağlam bedele sahip olmamasından sonra ABD’nin tasa ettiği en makus senaryo
Doların gücü ülkenin askeri ve ekonomik gücü ile siyasi tesiriyle ilişkili manevi bir temel üzerine konseyi
Ülkelerin şirketlerin ve bireylerin ABD iktisadının gücüne güvenleri onları dolara güvenmeye yönlendirir ve krizler karşısında doları ihtiyati bir para ünitesi haline getirir
Washington bu güç ve nüfuz aracılığıyla 1971’de Körfez ülkelerini petrolü dolar üzerinden fiyatlandırmaya ikna etti ve bu dünyanın ABD para ünitesine itimadını pekiştirerek onu bir ticaret ve rezerv para ünitesi haline getirdi
Ancak dünya ABD’nin ekonomik ve askeri gücüne siyasi tesirine güvenini kaybederek ticaret ve rezerv için alternatif para ünitelerine yöneldiği anda dolar parlak günlerini kaybedecek yıldızı sönmeden evvel makul bir periyot global ticarete hakim olan sterlin ya da öteki para üniteleriyle emsal mukadderatı paylaşacak