Alım gücündeki düşüş sıfır eser satışlarını düşürürken, buna bağlı olarak yenileme ve ikinci el pazarı hareketlendi. Terzi ve lostralarda işler ikiye katlandı. Yenileme bölümüne yeni makalar eklendi. Otomotiv ve cep telefonu dalında yenileme işleri süratle büyüyor.
Tüm dünyayı tesiri altına alan enflasyonist baskı nedeniyle sıfır diye tanımlanan eserlere erişilebilirliğin zorlaşması, şirketler ve tüketicileri farklı tahlillere yönlendirdi. Bu tahlillerden biri de yenileme pazarı oldu. Elektronikte regülasyonlu birinci örneği Türkiye’de başlasa da başka pek çok alanda yurtdışında çok daha gelişmiş olan yenileme iktisadı, salgın sonrası artan tüketici talebinin de tesiriyle süratle büyüyen bir dal haline geldi. Cep telefonundan hazır giysiye, ayakkabıdan mobilyaya ve arabaya kadar pek çok alanda hem şirketler hem de tüketiciler, artık sıfır eser yerine, yenilenen eserlere yöneldi ya da elindekini tadil ve tamir ettirerek tekrar kullanma yoluna gitti.
Yenileme, kullanılmış bir eserin yenileme merkezleri tarafından tamir edilerek sıfıra yakın hale getirilip tekrar satışa sunulması ya da kullanılması olarak tanımlanıyor. Dünyanın en büyük mobilya ve konut dekorasyonu markalarından Ikea, kullanılmış mobilyaları geri alıp ikinci el olarak tekrar satmaya başladı. ABD, İngiltere, Avustralya ve Kanada’da başlatılan pilot programının Türkiye’de de uygulanması bekleniyor. Öte yandan dünyanın en yaygın hazır giysi markası İspanyol Zara da İngiltere’de tamir ve tadil hizmeti başlattı. Türkiye’de ise şimdilik cep telefonu giysi ve arabada misal modeller hayata geçirildi.
TAMİR VE TADİLAT İKİYE KATLANDI
Konuyla ilgili Ekonomim.com’a konuşan İstanbul Terziler Odası Lideri Turan Aydoğdu, tüketicilerin alım gücünün düşmesi nedeniyle bölümde işlerin ikiye katlandığını belirtirken, Taşınabilir Bağlantı Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş İnsanları Derneği (MOBİSAD) İdare Konseyi Üyesi Ömer Lütfü Soylu da sıfır cep telefonu satışlarının süratle azaldığını, buna rağmen bu yıl 250 bin adet olması beklenen yenilenmiş cep telefonu satışlarının önümüzdeki 2 yılda milyonu aşacağını öngördüklerini söyledi.
Bu ortada, sıfır beyaz eşya satışları da Ocak-Ekim periyodunda geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 4 azalarak 7,3 milyon adede gerilerken, yapılan araştırmalar ikinci el satışların ise arttığını ortaya koydu.
“TERZİLER ALTIN GÜNLERİNE DÖNÜYOR”
Tam olarak yenileme olmasa da tamir ve tadil, son devirde Türkiye’de işlerin ikiye katlandığı alanlardan biri olarak öne çıktı. Türkiye Terziler, Konfeksiyoncular ve Hazır Giysi Sanatkarları Federasyonu Lideri Ali Safa Şen, kıyafette son periyotta yaşanan önemli fiyat artışlarının vatandaşları tadilata yönlendirdiğini söyledi. Bu nedenle terzilerde işlerinin tadilat ve tamirat tarafında süratle arttığını lisana getiren Şen, “Yaşanan enflasyonist baskı, tüketicilerin zarurî gereksinimler dışındaki ihtiyaçlarını ötelemesine yol açtı. Giysi gereksinimlerini ise eski kıyafetlerini vücuduna nazaran tadil ve tamir ettirerek kullanmaya başladılar. Bu usul işler katlandı. Geçmiş yıllarda fast fashion akımının tesiri ile terzilerde işler çok düşmüştü. Artık, terziler eski altın günlerine dönmeye başladı. Hali hazırda terzilerin yüzde 20’si sipariş yani kumaştan eser yapanlardan oluşurken kalanı tamir ve tadilat işleri yapıyor” dedi.
AYAKKABI VE ÇANTADA DA MİSAL DURUM GEÇERLİ
Daha evvel işlerin durma noktasına geldiği ayakkabı bakım ve tamir işleri yapan lostralarda işler açıldı. Üsküdar’da faaliyet gösteren Fermuar Hastanesi Sahibi Vehbi Selçuk, artan sıfır eser fiyatları nedeni ile tüketicilerin sıfır eser yerine tamire yöneldiğini söyledi. Selçuk, “Bizim işlerimiz daha evvel de epey ağırdı. Lakin son devirde yaşanan gelişmeler talebin çok daha yükselmesine ve farklı bölgelerden de talep almamıza yol açtı. Beşerler sıfır esere kolay ulaşamıyor. Evvelce çantasının, ayakkabısının montunun fermuarı bozulanlar yenisini alırken artık tamir ettirmeye yöneldi. Yalnızca bizde değil bizim üzere öteki işyerlerinde de işler en az ikiye katlandı. Öte yandan artık her kesitten müşteriler tamire yöneldi. Alt gelir kümesi da üst gelir kümesi da geliyor” dedi.
“YILDA 200 BİNE YAKIN ARAÇ YENİLENECEK”
Yenileme, Türkiye’de ulaşması en sıkıntı eser haline gelen arabalar için de başladı. Fransız Renault önümüzdeki yıl Türkiye’de bu hizmeti başlatacak markalardan biri olacağını duyurdu. VavaCars İstanbul’un Pendik ilçesinde yıllık 35 bin araç yenileme kapasitesinde sahip yatırım yaparken Carvak’ın ise 2 bin araç kapasiteli bir tesisi bulunuyor. VavaCars, Ankara’da da emsal yatırımı hayata geçiriyor. Otomotiv devi Renault da Fransa ve İspanya’da ‘Refactory’ ismiyle başlattığı fabrika çıkışlı ikinci el araç satışı modelini önümüzdeki yıl resmen Türkiye’ye getireceğini açıkladı. Kelam konusu yatırımların da katkısıyla yılda 200 bine yakın aracın yenilenerek piyasaya sunulacağı kestirim ediliyor.
SIFIR TELEFON SATIŞLARI AZALDI, İKİNCİ EL SATIŞLARI ARTTI
MOBİSAD İdare Heyeti Üyesi Ömer Lütfü Soylu, tüm dallarda tekrar kullanmaya yanlışsız bir yönelim olduğuna dikkat çekerek, bunun temel nedenini de klasik iktisattan döngüsel iktisada geçiş olarak açıkladı.
Soylu, “Artan fiyatlar da dahil olmak üzere birçok nedenden ötürü eserlere ulaşmak zorlaştı. Geçmişte Anadolu’da neredeyse her ilçede birçok alanın tamircisi vardı. Çin’in de tesiri ile 2000’li yılların başında artan tüketim çılgınlığının da tesiri ile ‘bu eseri tamir ettirmektense yenisini almak daha mantıklı’ devri başlamıştı. Artık o periyot bitti” dedi.
Bu işin tarafı ve geleceği ile ilgili ise Soylu, “Başta ekonomik nedenlerden ötürü sıfır telefonlara erişim zorlaştı. Counterpoint’in araştırmasına nazaran dünyada sıfır telefon satışları 2021’den 2022’ye geçişte yüzde 11 azaldı. Kullanılmış telefon pazarını ise ikinci el ve yenilenmiş telefon pazarı diye ayırmak gerekiyor. İkinci el pazarı tam ölçülemese de süratli büyüyor. Artık ekonomik paha haline geldiği için tüketiciler çekmecede tutmak yerine satmaya yöneldi. Yenilenmiş telefon pazarı da yüzde 10 büyüdü. Fakat bu oran Latin Amerika denen LATAM Bölgesi’nde yüzde 29’a ulaşmış durumda. Türkiye’de bu bölgeyle benzerlik gösteriyor. Hasebiyle ülkemizde de yenilenmiş telefon regülasyonun da tesiriyle önemli ölçüde arttı. Şimdi istatistiki bedel çıkmadı lakin bu yıl 250 bin adet yenilenmiş telefon satılması öngörülüyor. 2023’te bu sayıların milyonlara çıkacağını iddia ediyoruz” tabirlerini kullandı.
Telefon ile başlayan yenileme hizmetinin yakında bilgisayarı da kapsayacağını açıklayan Soylu, ilerleyen periyotta ise tüm elektronik aygıtların bu sisteme katılacağı öngörüsünü paylaştı.
Statista’ya nazaran dünya genelinde resmi olarak yenilenmiş akıllı telefon adedi 2020’de 221 milyon iken bu sayı geçen yıl 251 milyona yükseldi. Mordor Intelligence, 2027’de bu sayının 460 milyonu bulmasını öngörüyor. Öte yandan 2019’da 1,54 milyar olan sıfır telefon satış adedi 2021’de 1,43 milyar adede geriledi. Bu yılın tamamında bu sayının 1,27 milyara düşmesi bekleniyor.
“SIFIR ESER ÇİZGİLERİ YAVAŞLIYOR”
Giyim Sanayicileri Derneği Lideri Ramazan Kaya, döngüsel iktisadın de bir kesimi olan yenilemenin çok süratli bir halde büyüdüğüne dikkat çekti. Hane halkının “sahiplenme” hissinin şimdilerde yerini “paylaşıma” bırakmaya başladığını aktaran Kaya, “Kiralama, yine satış ya da tamir yoluna gidiliyor. Avrupa’nın yanı sıra Türkiye’de bunu önemli bir biçimde görmeye başladık ve önümüzdeki devirde bu yönelim daha da hızlanacak. Bu durum üretime de yansıyor, daha az sıfır eser tüketimi, üretim sınırlarında da işlerin azalması sonucunu doğuruyor. Fast Fashion’dan (hızlı moda) yavaş modaya geçerken bunları yaşıyoruz. Avrupa’da pazarlarda bile ikinci el eser satışları gerçekleşiyor” diye konuştu.