Afganistan’ın İran hududunda bulunan Herat vilayeti, verimli topraklarında yetişen ve “kırmızı altın” olarak nitelendirilen kaliteli safranıyla biliniyor.
Sonbaharın gelmesiyle çiftçiler, tarlalarında açan safran çiçeklerini toplayıp bunun ticaretini yapan şirketlere satıyor.
Atölyelerde kurutulup kalitesine nazaran sınıflandırılan safran, Asya’dan Amerika kıtasına pek çok bölgede sofralardaki yerini alıyor.
Safran genel olarak besin, sıcak ve soğuk içecek, ilaç ve kumaş boyası imalinde kullanılıyor.
Herat’ta safran işi yapan iş insanları ve çalışanlar, Taliban idaresinden safran ticaretini geliştirmeye özel ehemmiyet vermesini talep ediyor.
SAFRAN’IN AFGANİSTAN’A GELİŞİ
Afganistan’ın birçok vilayetinde safran ekimi yapılmasına karşın, Herat vilayeti merkez olarak öne çıkıyor.
Ülkede safran ekimine birinci defa yaklaşık 30 yıl evvel Heratlı teşebbüsçü Hacı Muhammed Ekber ön ayak oldu. Herat’a safran soğanları getirip eken Ekber, bu alanda bölümün gelişmesini sağladı. Ekber’den ilham alan birçok çiftçi ve iş insanı da safran ticaretine yönelerek kentin ve ülkenin iktisadına katkı sundu.
Bu alandaki rolü nedeniyle Afganistan çapında üne kavuşan Ekber, Afganistan’ın Cumhurbaşkanı tarafından “Safran’ın Babası” formunda hitap edilmesinin akabinde ülke çapında bu türlü anılmaya başladı.
Hacı Muhammed Ekber, iki yıl evvel Herat’ta 83 yaşında hayatını kaybetti.
TOPLAMA VE İŞLEMEDE HASSASİYET GEREKİYOR
Dünyanın en değerli baharatlarından safran, ekiminden hasadına, ayıklanmasından piyasaya çıkışına kadar ağır iş gücü gerektiriyor.
İşçiler kasım ayı boyunca her gün tarlaya gidip açan çiçekleri topluyor. Çiçeklerin toplanmasına şafak vakti başlanıyor zira gün içinde çiçekler solabiliyor.
Tarladan toplanan çiçekler safran ticareti yapan şirketlere satılıyor. Şirketler de kendi atölyelerinde safran çiçeklerini işlemeye başlıyor.
Her bir çiçekte koyu kırmızı renkte 2-3 tane tepecik bulunuyor ve bunlar çiçekten ayıklanıp kurutuluyor. Daha sonra, emekçiler tek tek ellerindeki cımbızlarla tepecikleri kalitesine nazaran sınıflandırıyor. Elde edilen safranlar ya bu biçimde ya da toz olarak paketlenip satışa hazır hale getiriliyor.
Bir kilogram safran elde edebilmek için çiçeklerde bulunan on binlerce tepeciğin tek tek emekçiler tarafından kaliteden geçirilmesi gerekiyor.
AFGANİSTAN İKTİSADINA KATKI SUNUYOR
Afganistan’da geçen yıl uyuşturucu unsur elde edilen haşhaş ve kenevir üzere bitkilerin ekiminin yasaklanmasının akabinde safran, getirdiği yüksek kar nedeniyle ülke çapında yaygınlık kazandı.
Taliban yetkilileri de çiftçilere alternatif eser sunma hedefiyle milletlerarası yardım kuruluşlarından safran tohumu talep ediyor. Fakat Afganistan’daki kuraklık ve sulama sistemlerindeki büyük altyapı sıkıntıları, safran ekiminin yaygınlaşmasını engelliyor.
Öte yandan verimli topraklarıyla bilinen Herat vilayetinde ekilen safran, bölgedeki halka istihdam sunuyor. Bilhassa bayanlar, gerek tarladan mahsulün toplanması gerekse eserlerin işlenmesi basamağında çalışarak aile iktisadına katkıda bulunuyor.
Herat’taki safran şirketleri ise eserleri çok büyük oranda ülke dışına satıyor.
TALİBAN SONRASI TİCARETİ ETKİLENMEDİ
Herat Altını Safran Şirketi Lideri Hacı Necibullah Rahmeti, ürettikleri safranın neredeyse tamamını ülke dışına sattıklarını belirtti.
Dubai, New York ve İstanbul’da ofisleri bulunduğunu söz eden Rahmeti, ürettikleri safranı yükle Suudi Arabistan, Türkiye, Endonezya, ABD, Norveç, İsviçre, Hindistan, Almanya ve Kanada’ya sattıklarını anlattı.
Rahmeti, “Afganistan safranının rengi, diğer ülkelerin safranının renginden daha koyu, bu nedenle kalitesi de çok yüksek. Bizim 500 dönümlük safran tarlalarımız bulunuyor ve her yıl 250 ila 300 kilogram safran elde ediyoruz.” dedi. 1 gram safranın yaklaşık 1 dolara mal olduğunu aktaran Rahmeti, safranı ülke dışında ise vergi tarifelerindeki farklılıklara nazaran ortalama 2-3 dolara sattıklarını aktardı.
Rahmeti, İstanbul’da ayrıyeten fabrikası bulunduğunu ve burada safrandan 28 çeşit eser elde ederek sattıklarını kaydetti.
1 DÖNÜMDEN 5 KİLOGRAM MAHSUL
Çiftçi Nesime İbrahimi, Herat’ın Şeydai bölgesindeki 9 dönümlük tarlasında yıllardır safran ekiyor.
Yakın vakitte Bayan Safran Üreticileri Sendikası kurulduğunu belirten İbrahimi, böylelikle bayanların bölüme daha fazla iştirak göstermesini hedeflediklerini söyledi.
İbrahimi, mahsulün tarladan alınıp son eser halinde müşteriye sunulmasına kadar geçen sürecin çok zahmetli olduğunu lisana getirerek, şunları kaydetti:
“İyice gübrelenen tarladan dönümüne 5 kilograma kadar safran elde ediyoruz. Safran toplamak ve çiçeklerden ayıklamak çok ince bir personellik gerektiriyor. Bu nedenle bu ince personelliği bayanlar çok daha düzgün beceriyor. Bu da bayanların kendi ayakları üzerinde durmalarını sağlıyor. Şu an Herat’ta safran işini yapanların birçok da bayan.”