Osmanlı sonrası tarafını batıya çeviren cumhuriyet ideologlarının dine yabancı seküler bireyler yetiştirme projesine karşı bedellerine Tuzla travesti yürekten bağlı kuşaklar yetiştirmek hedefiyle Müslüman Anadolu halkı tarafından kurulan İmam Hatip Okulları 71 yılına girdi
Cenaze namazı kılacak ölüleri yıkayacak imam bulunamadığı devirlerden bugünlere kolay gelinmedi Bu muvaffakiyet öyküsünde Tuzla travestileri birçok kahramanların büyük rolü var
İmam Hatip davası bu topraklarda yaşayan Müslümanların inançlarına sahip çıkmak için verdikleri destansı uğraşın özetidir Biz de bu sebeple İmam Hatip Okullarının birinci talebelerinden birinci Travesti Tuzla hocalarından ve tıpkı vakitte birinci kurucularından muharrir muallim musikişinas Dr Mehmet Ali Sarı ile kuruluş yıllarında verilen çetin çabayı konuştuk
İmam Hatip Okullarının birinci talebelerinden birisiniz Sizin öykünüz bir manada İmam Hatip Okullarının öyküsü İmam Hatip maceranız nasıl başladı
Ben 1938 de ilkokula girdim Hem köy imamı hocam Muharrem Efendi hem de ilkokul öğretmenim Mustafa Gültekin 1923 lerde açılıp da sonradan çeşitli sebeplerle kapatılan İmam Hatip Okulu mezunlarıydılar İlkokuldan mezun olunca da beni hafızlığa başlattılar ve köyümde hafız oldum Olağan köy kurallarında Kur an ı Kerim i yolunca okumam mümkün değildi Beni Bolu ya götürdüler Bolu da 2 sene Kur an eğitimi aldım Hem hıfzımı sağlamladım hem de Kur an ı Kerim i yordamıyla tecvidiyle meharic i hurufiyle okumasını öğrendim Sonra da Bolu daki bu işle ilgili büyükler bizi 3 hafız İstanbul a getirdi İstanbul da kalacak yer bulamadık Sonra Beyoğlu Ağa Camii nde yatacak yer bularak orada kalmaya başladım Oranın baş imamı Hafız Rahmi Şenses ten Allah rahmet eylesin talim kıraat ilmi onun hocası Hafız Ömer Efendi nin talebelerinden de Arapça okudum 1951 e kadar 1951 de İmam Hatip Okulu açılınca da İmam Hatip te talebe oldum Birinci sınıftan başladık
İmam Hatipler her yaştan talebeyi alıyor muydu Yaş sorun olmadı mı
O vakit yaş haddi sorun olmadı İçimizde 12 yaşından 20 yaşına kadar bireyler vardı Daima birlikte 3 Selim e ilişkin bir sübyan mektebinde birinci derslerimize başladık Son sınıfı Çarşamba da şimdiki İstanbul İmam Hatip Okulu nda okuyarak mezun olduk Ardından 1939 da birinci Yüksek İslam Enstitüsü açılmıştı İmam Hatip ten mezun olur olmaz oraya girdik 1963 te de İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü nden mezun olarak İstanbul İmam Hatip Okulu nda öğretmen olarak vazifeye başladık
ŞARTLAR ÇOK ZORDU
İmkanlar nasıldı Mezun olunca nereye gideceğiniz muhakkak miydi
Bir kubbe altıydı orası dörde bölünmüştü yer 4 sınıf halinde 350 kadar kişi ders görüyorduk Koşullar çok olumsuzdu mektep sapa bir yerdeydi Önümüz meçhuldü Ne kadar okuyacağız burası bitince ne olacağız aşikâr değildi İkinci devirde Vefa ya taşındık Yüksek İslam Enstitüsü ne 80 kişi 2 sınıf olarak girdik
İmam Hatipler nasıl bir atmosferde açıldı Dini hayata yönelik baskılar nelerdi
İmam Hatip Okulları özlenen okullardı zaruretten açıldı Ben hafızlığa çalışırken hocalarım daima yaşlıydı Daima 70 in üstünde 80 lik hocalardı Artık gençler imam müezzin olmak istemiyordu Din dersleri tukaka olmuştu Hocalar artık Kur an okutamıyorlardı dini ders veremiyorlardı Yasaktı Muhtar köy korucusu sigaya çekiliyordu Köyünüzde Kur an okutuyorlar mı diye Ezan Türkçeleşmişti 1934 te Fevkalade bir takip vardı Hocam 8 sayfaya kadar hafızlığımı takip etti ancak şikâyet etmişler Kur an okutuyor diye Hoca o kadar korktu ki Benimle ortasına aralık koydu Oğlum ben seni bundan sonra okutamayacağım dedi Sonra benimle hiç görüşmedi yan yana bile gelmedi Zira cumhuriyetin yeni kurulduğu o periyotlarda harf inkılabı olmuş ezan Kur an Türkçe ye çevriliyor musiki müziği türküsü yasaklanmış Mozart okunuyor Hatta 1950 lerde İmam Hatipler açıldığında bile biz İmam Hatip te okuyoruz diyemezdik Lisede okuyoruz derdik Artık bile İmam Hatip Okulları tam hak ettiği yerde değildir Reis i Cumhur çıkardığı halde bile TBMM ye yüzde 20 yüzde 30 milletvekili verdiği halde İmam Hatipler hala birtakım muhalefet partileri nazarında tükakadır Varlıklarına tahammül etmezler
BU KALEM ÇOK 10 MUHARRİR EVLADIM
Derslerinize giren İmam Hatip Okullarının birinci hocaları nasıl insanlardı
Hocalarımızın hepsi Osmanlı bakiyesi insanlardı Osmanlı nın son zamanını görmüş yaşlı insanlardı Lakin çok istekliydiler İstiyorlar ki onların takipçileri yetişsin Genç hocalarımız yoktu yalnızca Ankara İlahiyat Fakültesi vardı dini bir kurum olarak Orası da şimdi mezun vermemişti Sonradan onlar da geldi Çok merhametli insanlardı esirgeyici gözle bakarlardı uygun yetişmemizi dilek ederlerdi
Biz Arapça okumuş olarak girmiştik İlkokuldan gelenler vardı Hocamız Bekir Haki Yener Allah rahmet eylesin bize Arapça imtihanlarında 10 verirdi ilkokuldan çıkmış talebelere de 10 verirdi Biz itiraz ederdik Hocam bize 10 veriyorsun biz Arapça okuduk ilkokuldan gelenlere de 10 veriyorsunuz Onlar bizimle tıpkı bilgi düzeyine sahipler mi diye sorardık Evladım bu kalem çok 10 yazar diyerek teşvik mahiyetinde hepimize 10 verirdi Artık onun o hislerini daha yeterli anlıyorum Bu türlü okuduk biz büyük zorluklar vardı paramız yoktu Bazen tramvayların önüne ardına biletçilerden kaçarak binerdik bazen yürürdük Yarı aç yarı tok bu türlü bir öğrenciliğimiz oldu
İmam Hatiplilerin birinci jenerasyonu yokluk ve yoksulluk içinde eğitimini tamamlıyor O yıllardaki zorluklardan bahseder misiniz
Birçok arkadaşımız İstanbul tarafında medrese odalarında elektrik su olmadan tahminen pak değil örümcekli odaları kendi imkanları temizleyerek okudu Ben Ağa Camii nin imam bekleme odasında kalıyordum Gündüz orada oturuyorlardı sigara içip yerlere atıyorlardı Taşlı yerler Ben akşam o 3 oturaklı çekyatın üzerine bir şeyler ekleyerek onun üzerinde yatıyordum İmamlar ve müezzinler konutlarına masraflardı Genelde akşam yatsı ve sabah namazlarını biz okurduk Camiyi biz açardık kapatırdık Ezan okurduk Çamaşırımızı kendimiz yıkayıp yemeğimizi kendimiz yapardık Cebimizde paramız yoktu Köyümüzden bazen annemiz pekmez yollardı Bazen tereyağı gönderirlerdi kışlık yiyeceklerden gönderirlerdi Onlarla yönetim ederdik
İmam Hatip in birinci taleplerinde nasıl bir idealizm motivasyon vardı
Bir kere İmam Hatip te çok istekliydik Ben şimdiki gençlerde o hevesi o arzuyu pek müşahede edemiyorum Biz hem kendimize bakıyorduk yemeğimizi yapıyor çamaşırımızı yıkıyorduk Bulunduğumuz yere hizmet olsun diye kaldığımız yerlerin görevini de yapıyorduk
İmam Hatipliler her alanda kendisini uygun yetiştiriyor Mesela sizin düzgün derecede musiki eğitimi aldığınızı biliyoruz Kimler vesile oldu
Beyoğlu Ağa Camii ne de Kemal Batanay diye bir zatın namaza geldiğini ve orada sohbet ettiğini görüyordum ben Kemal Batanay kimdir diye sorduğumda bir musiki hocasıdır dediler Musiki dersi veriyor hem de hattattır dediler Ben mescide namaza gelişimde hocam bana musiki dersi verir misiniz dedim Tabii veririm oğlum neden vermeyim Bakın biz burada yakında oturuyoruz dedi Gerçekten mescide 60 70 adım yakınlıkta bir apartmanda oturuyorlarmış Ne vakit geleyim hocam dedim yarın şu saatte gel evladım dedi Gittim derse başladık Ondan sonra ben hocayı hiç bırakmadım Yani İmam Hatip Okulu ve onun öncesinde 1947 den 1951 e kadar 4 sene daima onlardan musiki dersi aldım Hocam bana Oğlum sen burada musiki dersi alıyorsun lakin bunun bir de resmi tarafı olması lazım Sen konservatuvara da devam et dediler Ben konservatuvar imtihanlarına da girdim Kazandım 4 sene Yüksek İslam Enstitüsü okurken 4 sene de konservatuvardan klasik musikimizin eğitimini aldım Çok bedelli hocalarımız vardı Nevzat Atlığ üzere öbür nazariyat hocalarımız vardı Bestekar Melahat Pars üzere Onlardan dersler aldım Münir Nurettin Selçuk Şefik Gürmeriç Onları rahmetle anıyorum Yüksek İslam Enstitüsü nden mezun olurken de oradaki eğitimimi tamamladım Tanbur meşk ettim Ercüment Batanay Hoca dan O bilgiyi o kültürü aldım Artık ondan çok yararlanıyorum Talebelerime Kur an okurken nasıl makamda okuyacaklarını nasıl başlayacaklarını nasıl bir ses kompozisyonu yapmaları gerektiğinin derslerini veriyorum tilavet teknikleri isimli dersimde Benim çok işime yarıyor o aldığım musiki dersleri
HÜRRİYE VE CUMHURİYET’İN İHL MANŞETİ MAHALLELİ GERİCİLERE İSYAN ETTİ
İmam Hatip yıllarında yaşadığınız zorluklar Yüksek İslam Enstitüsünde de devam etti mi
O yıllar yeniden mahrumiyet yıllarımızdı Öğlen yemeği çıkardı talebeye Ya kapuska çıkardı ya karavana ile mercimek çıkardı bunu da İlim Yayma Cemiyeti yapardı Allah onlardan razı olsun Lakin önümüze onların konması bile bir şeydi yani Karnımız doyuyordu Yarım ekmekle kifaf ı nefs ediyorduk İmam Hatip Okulu nda Yüksek İslam Enstitüsü nde de çok farklı değildi durumumuz 60 tane yatılı vardı yatılılara resmi yemek çıkardı biz yeniden o yemekten yiyemezdik hocalarımız yerdi Biz dışarıdan peynir ekmek ya da kendimiz pişirerek karnımızı doyururduk 4 sene bu türlü geçti Bir kez okul binamız yoktu Yüksek İslam Enstitüsü Çarşamba da İstanbul İmam Hatip Okulu nun bir sınıfında açıldı Ondan sonra ikinci periyotta Kabataş ta Namık Kemal İlkokulu na geldik onun son sınıfını bize tahsis ettiler Aşağıda 12 13 yaşında ilkokul çocukları var biz de üstte 20 22 yaşlarında okuyoruz Oradaki mahalle ayağa kalktı Biz bunları istemiyoruz gericiler geldi okula Çocuklarımız takunya sesleriyle büyüyorlar Selamun aleyküm diyorlar İstemiyoruz dediler Yani bizim sistemli bir okulumuz olmadan oradan mezun olduk
O devrin gazeteleri saldırıyor muydu İmam Hatiplere
Hem de nasıl Mesela Hürriyet ve Cumhuriyet Kabataş ta maruz kaldığımız olayı manşetten büyük puntolarla haber yaptılar Mahalleli gericilere İsyan etti falan üzere
ALİ BARDAKOĞLU MUSTAFA ÇAĞRICI TALEBEMDİ
İmam Hatiplerin birinci talebelerinden olduğunuz üzere birebir vakitte birinci hocalarındansınız Bu nasıl bir his
Din Bilgisi Kur an derslerine girdim Talebelerimi çok seviyordum İçlerinden çok hoş talebeler profesörler yetişti Vilayet müftüleri yetişti Mesela evvelki Diyanet İşleri Lideri Ali Bardakoğlu İstanbul Müftüsü Mustafa Çağırıcı benim talebemdi Hem talebeyken güzel hocalara rastladık hem de kendimiz uygun hocalar yetiştirdik
CENZA KALDIRACAK ÖLÜLERİ YIKAYACAK KİMSE KALMAYINCA MECBUREN İMAM HATİPLER AÇILDI
Cenaze namazı kıldıracak hocanın bile olmadığı vakitler yaşanmış bu ülkede O yıllardan bahseder misiniz İmam Hatipler hangi boşluğu doldurdu
O vakitler sıkıntı vakitlerdi Köylerde namaz kıldıracak adam şöyle dursun cenazeleri yıkayacak kimse bile yoktu Oradan buradan müracaat edile edile Bize hoca bulun cenazelerimizi yıkayamıyoruz diye diye İmam Hatipler açıldı Evvela 1949 da İmam Hatip kursları açıldı Bu kursların kurucusu da Celaleddin Ökten Hoca idi Hem kurslarda ders veriyor hem de bu kursların yetersizliğine şahit oluyordu Bir de bu kurslara ortaokul talebesi alındı Ortaokul talebesi o vakit parmakla gösterilecek kadar azdı Lise talebelerinin yedek subay olduğu periyottan bahsediyorum
Neden ortaokul mezunu istendi
Çünkü talebe ilkokul ve ortaokulu okuyuncaya kadar inkılapları hazmetmiş oluyordu Kursa giderse yobaz olmaz mantığıyla ortaokul mezunu istiyor lakin mezun bulamıyordu Zira ortaokul mezunlarını kapışıyorlardı O denli her köşe başında lise falan yoktu Bu sebeple imam istiyoruz diye o zamanki iktidar zorlandı ve bu vesileyle İmam Hatip kursları açtılar Hatta 9 aylık bu kurs fazla bile Türk çocukları zekalıdır çabucak öğrenir falan diyerek onu bile çok gördüler
Celaleddin Ökten Hoca İmam Hatiplerin resmî boyut kazanmasında nasıl bir rol üstlendi
İmam Hatip Okulllarını zorluklara karşın açan Celalettin Hoca programını başında şekillendiriyor O vakit Tevfik İleri hem talebesi hem de Bayındırlık Bakanı tıpkı vakitte Ulusal Eğitim Bakanlığı na vekalet ediyor İkisi birleşerek okulu 7 sene olarak açıyorlar O günün Talim Terbiye Kurulu na zorla kabul ettiriyorlar Talim Terbiye Heyeti Kur an ı Kerim in Arapça okunmasına itiraz ediyor Türkçe okunmasını ısrarla istiyor Ne gerek var Arapça ya diyor Bunlarla büyük çabadan sonra okullar açıldı
ŞİMDİKİ GENÇLERLE ORTAMIZDA AŞAMADIĞIMIZ BİR BİLGİSAYAR DUVARI VAR
Bizim o zamanki muhatabımız kitaplarımızdı Şimdiki gençlerin muhatabı bilgisayar Gençler bilgisayarın cazibesini atlayıp da bize ulaşamıyor biz de onlara ulaşamıyoruz Zira biz yetersiz kalıyoruz Bilgisayar çok renkli dünyanın öbür ucuna gidebiliyorsun küme oyunları her renk var Bizim jenerasyonumuz yüklerini gençlere aktarmada çok düşünceli Zira gençler yanımızda kalmıyorlar biz onlara hitap edemiyoruz Bilgisayar duvarını aşamıyoruz Ulusal Eğitim Bakanlığı na çok iş düşüyor Çocuk sınıfta mecburen oturuyor benim yanımda mecbur olmadığı için oturmuyor Hocasının karşısında 40 dakika oturabiliyor orada çocuklara ne verirsek o kârdır Artık meskenlerde anne babanın nene dedenin çocuklara hitap etmesinin imkansızlığını görüyorum Lakin davamızdan vazgeçmeyeceğiz ne kurtarabilirsek Ulaşabildiğimizi yakalayıp kurtaracağız
SUBAY ÜNİFORMASIYLA MESCİTTE KUR’AN OKUMAM MANİSA’YA İMAM HATİP AÇILMASINA VESİLE OLDU
Sizin kuşak İmam Hatiplerin hem talebesi hem hocası hem de kurucuları oldu Siz rastgele bir İmam Hatip kuruluşuna öncülük ettiniz mi
Askerliğimi yedek subay olarak 1964 te Manisa da Melbusat Depo Bölük Komutanlığı nda yaptım Orada sivilden geçme bir yüzbaşı vardı Kasım Hondu çok babacandı Resmi kıyafetimle Manisa Lisesi nde din derslerine gittim Kumandan müsaade etti Sonra Manisa da mescitlerde çok cemaat var fakat Manisa da İmam Hatip Okulu yok Evvela oranın bir mescidinde ikindiden sonra Kur an okumaya başladım cemaat çoğalmaya başladı Bir subay Kur an okuyormuş diye yayılmış bu türlü büyük bir istek oldu O vakit 57 Er Eğitim Tümeni vardı Hâlâ da var Her tarafı yüksek rütbeli subaylarda dolu ancak bir teğmenin Kur an okuması yasak diye bir hava yoktu Ben de resmi kıyafetimi biraz da sükse olsun cemaat toplansın diye giyer Kur an okuyordum Cemaat bayılıyor ben de okumaya bayılıyordum
METRUK BİNANIN CAMINI TAKIP BOYADIK OKUL HALİNE GETİRDİK
Kur an okuma vesilesiyle Manisa nın ileri gelenlerini de tanıdım Demokrat Parti den Rıfat Can Uyar mesela Menderes in aşığıydı Tekrar ileri gelenlerden biri daha vardı bunların ikisi de beni seviyordu Yahu burada İmam Hatip Okulu yok açalım dedim Nasıl olacak dediler anlattım Şöyle başladığımızı hatırlıyorum Pabuçlarımızı kapının dışında çıkarıp içeri girdiğimiz üzere parti mülahazalarımızı dışarı çıkaracağız ve burada o denli bulunacağız dedim Dediler ki Bizim burada okul var Falan yerde şu kurs var filan yerde bu kurs var Bir tarafta Süleyman Efendi nin talebelerinin bir binası var bir taraftan Işıkçıların bir binası var Ama onlar okul değil kurs dedim Ne yapacağız dedi Rıfat Can Uyar Bina bulacağız binayı hazırlayacağız Din İşleri Genel Müdürlüğü ne müracaat edeceğiz Fotoğraflarını çekip göndereceğiz ve okul açın diye başvuracağız dedim Bina bulundu metruk bir ilkokul bulduk onların camlarını tamamladık boyalarını yeniledik falan Sonra okulun fotoğraflarını çektik Hulusi Özkul diye bir abimiz vardı Din Eğitimi Genel Müdürlüğü nde Okulu hazırladık müracaat ettik Hulusi Özkul geldi onu ağırladık Okulu gösterdik konuk ettik sonra gitti Akabinde okulun açılma kararı geldi
İmam Hatiplerin birinci öncüleri müdür gereksinimi varsa o alanda da hizmet etmiş Siz o okulda idarecilik yaptınız mı
Rıfat Abi bana Mehmet Ali Allah razı olsun önümüze düştün bak okul açılıyor Okulun açılış periyodunda okula müdürlük edeceksin dedi Benim de askerliğim bitiyor Abi benim memleketim Bolu Ben Bolu İstanbul güzergahında bir İmam Hatip te çalışmak istiyorum dedim Yok burada en az 2 sene bu açtığın okula müdürlük edeceksin dedi O kadar yalvardı ki kabul etmek zorunda kaldım Yaz dilekçeni dedi Gittik dilekçeyi bir arada verdik Kaydını aldı Kendisi de Adalet Partisi ndeydi Adalet Partisi nde Manisa dan milletvekili olmak isteyenler Rıfat Abi nin elini öpmeden vekil olamazlardı Dilekçeyi Ankara ya gönderdik Çabucak telefon açtı Ankara ya dilekçe gönderdik Manisa ya İmam Hatip Okulu açılıyor takip edin dilekçeyi dilekçe sahibi Mehmet Ali Sarı buraya müdür olacak Bekliyorum dedi Gelen giden yok Bütün Manisa Milletvekilleri Din Eğitimi Genel Müdürlüğü ne gidiyorlar müracaatı soruyorlar Benim dilekçemi belgeme koymamışlar milletvekilleri müracaat ettikçe dilekçesi yok dilekçe versin diyorlar
GÖZYAŞLARIYLA AYRILDIK
Neden dilekçeye onay verilmiyor
Kalktım Ankara ya gittim Hakikat Din Eğitimleri Genel Müdürlüğü ne İsmet Parmaksızoğlu nun huzuruna girdim Efendim ben Mehmet Ali Sarı yım deyince adam yerinden fırladı Sen misin o milletvekillerini bizim başımıza saran dedi Efendim affedersiniz ben sarmadım dedikten sonra yaşananları anlattım Ben seni yakında İzmir Yüksek İslam Enstitüsü açılacak oraya hoca yapmak istiyorum dedi Beni hiçbir yere hoca yapmayacaktı ya Yüksek İslam Enstitüsü nü tercih etmemi istiyordu Evladım seni İzmir e hoca olarak tayin ediyoruz Manisa yı bırakıyorsun Bir sefer hayır dedik bizi zorlama İzmir İmam Hatip Okulu ndan sonra tıpkı sene Yüksek İslam Enstitüsü açılacak oraya seni tayin edeceğim dedi Peki efendim Allah a ısmarladık dedik geldik Manisa ya
Manisalıların yansısı ne oldu
Rıfat Can Uyar Ne oldu dedi Abi tayin etmiyorlar dedim Sen istemiyordun zati zorlamadın dedi Oradan gözyaşlarıyla ayrıldık O sene İzmir Yüksek İslam Enstitüsü açıldı oranın imtihanlarına girdik orada hoca olduk 3 4 sene çalıştık 1971 de de İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü ne yuvamıza döndük