Uluslararası piyasalarda Türkiye iktisadına yarayacak iki değerli gelişme ortaya çıktı. Biri doların paha kaybetmesi, başkası de petrol fiyatlarındaki gerileme. İkisinde de fiyat yükselmeleri evvelki aylarda Türkiye aleyhine gelişiyordu. Petrolde yaz aylarında başlayan gevşeme son haftalarda süratle düşüşe döndü. Dolarda da eylül sonrası gevşek seyir başladı.
İşte Yıldırım’ın o yazısı;
Brent petrol fiyatları Rusya-Ukrayna Savaşı’nın tesiriyle Mart ayının birinci haftasında varili 140 dolara kadar çıktı. Sonra yavaşça düştü lakin Haziran ortasında gelindiğinde 126 dolardaydı. Ağustos sonunda tekrar 100 dolardan süreç gördükten sonra eylülle birlikte düşüşe geçti ve dün akşam saatlerinde 80 doların da altına indi.
TCMB’nin son Enflasyon Raporu’nda ortalama petrol fiyatını 100.5 dolar almıştı. Gelinen son nokta bunun yüzde 20 altı.
Petrol fiyatlarındaki gerileme iktisada iki koldan yansıyor. Birincisi büyük ölçüde ithalata dayandığından ithalat faturası düşüyor.
İTHALAT FATURASI
Nitekim yılın 11 aylık periyodunda güç faturası toplamı 88.4 milyar doları buldu. Bu sayı evvelki yıl 43.5 milyar dolardı ve buna nazaran artışı yüzde 103 oranında. 2021 yılının tamamında güç ithalatı 50.7 milyar dolar olmuştu. 2020 yılında ise sayı 28.9 milyar dolardı.
Petrol fiyatlarının yüksek seyrettiği aylarda Türkiye’nin güç ithalatı 10 milyar dolar civarındaydı. Sayı kasım ayında 7.7 milyar dolara kadar indi. 11 ayın ortalaması ise 8 milyar dolar.
Aralık ayındaki ile birlikte yılı 95-96 milyar dolarlık bir güç ithalatıyla kapabileceğimiz anlaşılıyor. Bu sayı da şimdiye kadarki sayıların içinde en yüksek olanı.
Petrol fiyatlarının kısa müddette talebe bağlı olarak sıçraması beklenmiyor.
Çin iktisadının açılması ve vites yükseltmesi ise fiyatları artırıcı tesire sahip olacak. Fakat Çin iktisadı canlanırken birebir anda Avrupa ve ABD’de de sakinlik yahut gerileme bekleniyor.
Küresel iktisadın 2023 yılında küçük oranlı büyüme sağlayabileceği birtakım bölgelerin resesyona gireceği beklentileri petrol fiyatlarının düşmesine yol açıyor.
Ayrıca ABD’nin petrol fiyatlarını düşürme eforu kısmen sonuç veriyor.
ENFLASYONU DÜŞÜRÜYOR
Durum bu türlü devam edecekse birkaç ay öncesine kadar ithalat faturasını kabartan, dış açığı besleyen ana damar haline gelen güç ithalatı ivme kaybedecek.
Büyümenin Türkiye’de çift haneli sayılardan düşüşle yüzde 5’in altına gelmesi de güç tüketimini sınırlayıcı, hatta düşürücü tesirini gösterecek.
Fiyatlar tarafından tesirini ise kasım ayı sayılarında görmeye başladık. Enerji fiyatları üretici bazında yüzde 4.24 geriledi ve üretici fiyatlarını aşağı çeken ana kalem oldu.
Yine bu kaleme paralel elektrik, gaz üretimi ve dağıtımının fiyatları da yüzde 5.17 geriledi.
GEVŞEK DOLAR ETKİSİ
Ekonomiyi etkileyen ikinci müspet gelişme doların gerileme eğilimine girmesi. Büyük paralara karşı doların bedelini ölçen Dolar Endeksi DXY yıla 95 düzeyinden başladı, 114’ün üzerine çıktı ve artık 105 dolar seviyesinde seyrediyor. Yıl içinde kıymet artışının yaklaşık yarısını geri verdi.
Hafta başında da mevzuyu kısmen işlemiştik. Doların paha kaybetmesi genelde gelişmekte olan ülkelerin ve Türkiye’nin lehine. Çünkü şirketler de, devlet de dolar borçlusu. Borç geri ödemelerini kıymetlenen dolarla yapmak öbür, paha kaybeden dolarla yapmak diğer.
Doların pahalanması ve karşısında euronun bedel kaybı ise dış ticaret ve hizmet ihracat gelirlerini de düşürüyor. TİM Lideri Mustafa Gültepe bu kabı dün açıkladı. İhracatta pariteden ötürü 10 aylık kayıp 12 milyar dolar.
Eğer dolar 2023 yılında pahalanmayacak ve gevşek seyredecekse iktisat bu türlü bir kayıptan kurtulacak. Dış ticaret açığı parite kaybından ötürü uğradığı bozulmayı atlatacak.
Çoğu gelişmenin negatif seyrettiği bir periyotta Türkiye lehine iki olumlu gelişme dış istikrarda ve enflasyonu düşürmede avantaj sağlayacak.