Muhalefetin kriz algısı yaratma gayretlerine karşın, yeni iktisat modeli ile, global resesyon kaygılarına karşın kesintisiz büyüme sürecini 8 çeyreğe çıkaran Türkiye, borçluluk oranlarında da dünyanın gerisinde.
Merkez Bankası’nın liralaşma stratejisinde attığı adımlar, hükümetin vatandaşı enflasyona ezdirmeme ismine yaptığı düzenlemeler hane halkının borçluluğunu düşürmeye devam ediyor. Hane halkının borçluluğu 10 çeyrek arka arda düşüşünü sürdürdü. Kârlılık rekoru kıran gerçek bölümün de finansal varlıkları, borçlarına nazaran güçlü artmaya devam etti.
Güçlenen hanehalkı ve gerçek kesim bilançoları sayesinde, bankalar başta olmak üzere finansal kesitin etkin kalitesi güzelleşmeye devam ederek bölümün tahsili gecikmiş alacak oranı yüzde 2.2 ile tarihi olarak en düşük düzeyine ulaştı.Liralaşma stratejisi de meyvelerini veriyor. Merkez Bankası’nın Finansal İstikrar Raporu’na nazaran, hane halkının finansal borçlarının ulusal gelire oranı yüzde 13.3’e geriledi. Bu oran gelişmiş ülkelerde yüzde 75, G20’de yüzde 63, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 47 düzeyinde bulunuyor. Hane halkının borçlarının varlıklara oranı yüzde 34’ten 25’e düştü.
Varlık kompozisyonunda TL’nin hissesi da arttı. Hane halkı varlıkları ortasında Türk Lirası’na dönüşümü destekleyen uygulamalarının katkısıyla TL mevduat bariz artarken, yabancı para mevduat tercihi düştü. Hanehalkının Eylül 2021’de 3 trilyon 33 milyar lira, Mart 2022’de 4 trilyon 297 milyar lira olan finansal varlıkları, Eylül 2022 prestijiyle 5 trilyon 638 milyara çıktı. TL tasarruf mevduatı 1 trilyon 69 milyardan 1 trilyon 894 milyara çıktı.
REEL BÖLÜM DÖVİZ BORCUNU KAPATTI
Firmaların yabancı para borçluluğundaki azalma sürerken, gelir profili güzelleşmeye devam etti. 15 milyon doların altında yabancı kredi borcu bulunan firmaların kredi bakiyesi, 2018 Nisan’daki 42.9 milyar dolar düzeyinden yüzde 46 düşüşle 2022 yılı Eylül ayı prestijiyle 23.1 milyar dolara geriledi.
SİSTEMİN ASLİ UNSURU TL OLACAK
Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, Finansal İstikrar Raporu’nun önsüzünde yayımlanan yazısında, son devirde alınan önlemlerin firma ve hanehalkı bilanço istikrarlarını güçlendirdiğini tabir etti. Kavcıoğlu, “Sermaye piyasalarına iştirak yaygınlaşırken, finansal sistemde bankacılık kesiminin yükü hafiflemekte ve finansal derinleşme sayesinde sermaye araçlarının tabana yayılması desteklenmektedir. Güçlenen hanehalkı ve gerçek dal bilançolarının da takviyesi sayesinde, bankacılık başta olmak üzere finansal kısmın faal kalitesi de tarihi olarak en yeterli düzeyindedir. Tüm bu gelişmeler, sistemdeki temel risk ögelerinden olan ve kalıcı fiyat istikrarını yakalamamızın önündeki pürüzlerin başında gelen para ikamesini azaltarak Türk lirasını sistemin asli ögesi yapmayı amaçlayan liralaşma adımlarımız neticesindedir” dedi.
KOBİ’LERİN KREDİ KULLANIMI 10 KAT ARTTI
Öte yandan son periyotta kimi bölümlerden yükselen “krediye erişim yok” söylemi de Finansal İstikrar Raporu’nda sayılarla çürütüldü. KOBİ, ihracat ve yatırım kredilerinin Ocak-Eylül periyodundaki net kullandırımı, 65 milyar liradan 878 milyara gelerek 12 kat artış gösterdi. 2021 yıl sonundan 28 Ekim haftasına kadar geçen periyotta toplam kredi stokunda görülen 2.1 trilyon TL artışın 1.7 trilyon TL’si TL kredilerden kaynaklandı.
TL kredi stokunda görülen bu artışa ise TL firma kredileri 1.3 trilyon TL katkı ile öncülük etti. 2022’nin birinci 10 ayında TL firma kredilerinde aylık ortalama net kullandırım 136.2 milyar TL olarak gerçekleşirken, bu meblağ 2021’in birebir devir ortalamasının 8.5 katına ulaştı. Bu fiyat KOBİ kredilerinde 10 katı aştı. Tıpkı devirde parite tesirinden arındırılmış YP firma kredilerinde ise aylık ortalama 1.4 milyar dolar azalma gözlendi.