Türk mühendislerin birinci yerli araba serüveni, eski ismi Eskişehir Demiryolu Fabrikaları olan Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi’nde (TÜRASAŞ) başladı.
Bu fabrikada 1961’de Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in talimatıyla yaklaşık 200 mühendis ve emekçi tarafından “Siyah”, “Beyaz”, “Mavi Boncuk” ve “Gecekondu” isimleriyle 4 araba üretildi.
Ankara’ya götürülen ve adı “Devrim” olarak değiştirilen araçlardan biri, 29 Ekim 1961’de Cumhuriyet Bayramı merasimlerinde Cumhurbaşkanı Gürsel tarafından test emeliyle kullanıldı. Bu sırada akaryakıtı biten İhtilal, daha sonra trenle Eskişehir’e getirilerek bir müddet fabrika içinde kullanıldı, akabinde TÜRASAŞ tesislerinde sergilendi.
TÜRASAŞ tesislerinde 3 Mart 2018’de ziyarete açılan “Devrim Arabası Müzesi”nde sergilenmeye devam eden 0002 şasi ve 0002 motor numaralı arabaya güvenlik gerekçesiyle akaryakıt konulmuyor, aküsü ise sökülü halde bulunuyor.
Müzede, aracın imalinde kullanılan kaynak motoru, matkap ve torna tezgahları, üretim etaplarının çekildiği fotoğraf makinesi, kumpas, pergel, cetvel, çizim masası, kireç taşından maketi, yedek kesimler, Sivas’ta demir yollarında dökülmüş yepyeni motor bloku ve çalışmaların görselleri de sergileniyor.
Bursa’nın Gemlik ilçesinde inşa edilen fabrikası yarın açılacak TOGG hasebiyle son yıllarda daha fazla ilgi gören “Devrim”, yeni müzesinde yaklaşık 470 bin kişi tarafından ziyaret edildi.
Far blokları yetişsin diye düğününü erteledi
Müzenin kurulmasında misyon alan Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı’ndan emekli öğretim üyesi Dr. Cezmi Karasu, AA muhabirine, İhtilal arabaları hakkında çok şeyler söylendiğini anlattı.
Direksiyonu şoföre çok yakın olan araçtaki sorunu halletmek için proje mühendislerinin kırmalı direksiyon tasarladığını belirten Karasu, “Kırmalı direksiyonun maliyetinin ve uygulanmasının güç olacağı düşünüldüğü için bu uygulamadan vazgeçiliyor fakat iki yıl sonra çok ünlü bir araba markası kırmalı direksiyonun, yani üst aşağı istikamette hareket edebilen direksiyonun patentini aldı, uygulamasını yaptı. Bugün pek çok arabada bu uygulamayı görmekteyiz.” dedi.
Karasu, İhtilal’in yalnızca Eskişehir Demiryolu Fabrikalarının üretimiyle yapılmadığını, dışarıdan yerli katkılar alındığını lisana getirdi.
Aracın far kümelerinin üretimi hakkında bilgi veren Karasu, şunları kaydetti:
“Far üretimi Türkiye’de 1961 yılında yok fakat bu sinyal kümesinde kullanılan far kümeleri yerli imkanlarla yapılabilecek bir iş. Bunu İstanbul’da bir polyester fabrikası kendi talepleri üzerine üstleniyor. İhtilal arabalarında yerli far kümelerinin kullanıldığını görüyoruz ki İhtilal Araba Müzesi’nde bu far kümelerinin ham halleri de bulunuyor.
Bu yerli üretime katkı o kadar değerli bir coşku yaratmış ki biz bu far bloklarını yapan aileye ulaştık. Maalesef yapan kişi şu anda hayatta değil fakat eşi ve çocukları hayatta. Eşi bir farklı öykü anlattı bize. İhtilal’in imalatı sürecinde evlilikleri kelam konusu lakin far bloklarını yapan kişi bu yerli üretime yapacağı katkı heyecanıyla düğünlerini ertelemiş. Projenin başındaki kişi olan Emin Bozoğlu bıraktığı dokümanlarda, sonuç raporlarında şayet bir takdirname ya da taltif yapılacaksa projenin sonunda bu kişinin ve bu ailenin de unutulmaması gerektiğini bize not olarak bırakmış.”