Türkiye ile Libya ortasında 27 Kasım 2019’da imzalanan Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sonlandırılması Mutabakatı, iki ülkenin Doğu Akdeniz’deki haklarını koruyan mutabakat olarak dikkati çekiyor.
AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, muahede Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Kesiti’nin (GKRY) Akdeniz’deki tek taraflı maksimalist adımlarına yanıt niteliği taşıyor.
Dönemin Libya Başbakanı Fayiz es-Serrac ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın görüşmesinin akabinde Libya’da kalıcı barış, istikrar ve güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunmak ve karşılıklı fayda temelinde mümkün olan tüm alanlarda alakalar geliştirmek maksadıyla 27 Kasım 2019’da imzalanan mutabakat, 2020’de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres tarafından BM Kuralı’nın 102. hususu yeterince onaylandı.
Atılan imzalarla iki ülkenin de Doğu Akdeniz’deki hak ve çıkarlarını muhafazayı amaçlayan mutabakat, iki ülkenin Akdeniz’de belirlenen hudutlar içinde doğal kaynaklarda hak talep edebilecekleri manasına geliyor.
YUNANİSTAN, LİBYA’NIN ATİNA BÜYÜKELÇİSİ’Nİ İSTENMEYEN ADAM İLAN ETTİ
BM’nin onaylamasına karşın muahede, bilhassa Mısır, Avrupa Birliği (AB), Yunanistan ve GKRY’nin reaksiyonunu çekti.
Yunanistan, mutabakata reaksiyonunu göstermek gayesiyle o devir Libya’nın Atina Büyükelçisi olan Muhammed el-Menfi’ye mutabakatın içeriğini sunması için ültimatom verdi. El-Menfi, verilen ültimatoma uymayınca Yunanistan tarafından istenmeyen adam ilan edildi.
Aralık 2019’da Yunanistan’ı 72 saat içinde terk etmesi istenen el-Menfi, Libya’ya döndükten yaklaşık 1,5 yıl sonra Libya Başkanlık Kurulu Lideri olarak ülke idaresinin başına geldi.
El-Menfi, bu misyona geldikten bir ay sonra ise kendisini istenmeyen adam ilan eden Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ile Dışişleri Bakanı Nikos Dendias’ı, Trablus’ta kabul etti.
DOĞU AKDENİZ’DEKİ HİDROKARBON KAYNAKLARININ KEŞFİ
Doğu Akdeniz’de hidrokarbon kaynaklarının bulunması ve Türkiye dışında Suriye, Lübnan, İsrail, Mısır, Libya, Yunanistan, KKTC ve GKRY’nin yer alması nedeniyle deniz yetki alanlarının sonlandırılması önemli ehemmiyete sahip.
Kıbrıs problemi çözülmemiş olmasına karşın GKRY, Kıbrıs Türklerinin eşit haklarını hiçe sayarak 2003’te Mısır, 2007’de Lübnan, 2010’da da İsrail ile deniz sonu muahedeleri yaptı lakin GKRY’nin bir ana kara üzere yaptığı mutabakatların tersine milletlerarası hukuk, adalara ana karalardan daha az münhasır ekonomik bölge ve kıta sahanlığı veriyor.
Türkiye’nin kıta sahanlığı haklarını ihlal etmesi nedeni başta olmak üzere birçok sebeple itiraz ettiği bu mutabakatların yanı sıra Mısır, Yunanistan, GKRY ve İsrail, kurdukları Doğu Akdeniz Gaz Forumu ile Türkiye ve Libya’yı saf dışı bırakmaya çalıştı.
Türkiye ile Libya ortasında bu yılın ekim ayında yapılan hidrokarbon mutabakatı ise Türkiye’ye hem Libya’nın münhasır ekonomik bölgesinde hem de ana karasında hidrokarbon arama yetkisi veriyor.
“DOĞU AKDENİZ’DE HER İKİ ÜLKENİN EGEMENLİK HAKLARI KORUNMUŞTUR”
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ramazan Erdağ, Türkiye’nin Libya ile 27 Kasım 2019’da imzaladığı deniz yetki muahedesinin her iki ülkenin de egemenlik haklarını koruduğunu belirterek, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de Libya’yla değerli oranda deniz yetki alanı elde ettiğini söyledi.
Anlaşmanın imzalanmasının 3. yılında hususla ilgili AA muhabirine değerlendirmede bulunan Erdağ, “2019 sonunda imzalanan askeri işbirliği mutabakatı ile Libya ordusuna eğitim ve uyum takviyesi sağlanarak legal hükümete karşı teşebbüsler sonuçsuz bırakılmış, deniz yetki alanları muahedesi ile de Doğu Akdeniz’de her iki ülkenin egemenlik hakları korunmuştur.” dedi.
Erdağ, milletlerarası hukuka uygun formda yapılan bu mutabakatın BM’de tescil edildiğini hatırlatarak, muahedenin Doğu Akdeniz’de bilhassa Türkiye’yi devre dışı bırakarak gerçekleştirilmeye çalışılan teşebbüsleri sonuçsuz bıraktığını, Libya’nın da değerli bir deniz yetki alanına sahip bulunduğu, eşit egemenlik unsuruna dayalı, kazan-kazan yaklaşımının değerli bir sonucu olduğunu söyledi.
Öte yandan mutabakatın Türkiye ile Libya ortasındaki stratejik işbirliğinin güçlenmesine katkı sağladığını ve yeni işbirliklerine yer oluşturduğunu kaydeden Erdağ, “(Anlaşma) Yalnızca kendi çıkarını önceleyerek sömürgeci anlayışla bölgede faaliyet yürüten Batılı aktörlerin de hareket alanını sonlandırmıştır.” sözünü kullandı.
“ANLAŞMA, BÖLGEDEKİ TÜM AKTÖRLERE GÜÇLÜ BİR YANIT NİTELİĞİNDE”
Erdağ, Libya ile yapılan deniz yetki alanları mutabakatının, her iki ülkeye de kazanımlar sağladığına dikkati çekerek, “Anlaşma ile Türkiye, Doğu Akdeniz’de Libya ile kıymetli oranda deniz yetki alanı elde etmiştir.” değerlendirmesini yaptı.
Anlaşmanın, bölgede meselelerin ve uyuşmazlıkların diplomatik yollarla tahlilinin ehemmiyetini ortaya çıkardığını vurgulayan Erdağ, Yunanistan ve GKRY’nin Türkiye aksisi provokatif aksiyonlarını sonuçsuz bıraktığını kaydetti.
Öte yandan mutabakatın “bölgede Türkiye’nin katkısı ve rolü olmadan EastMed üzere temelsiz projelerin karşılığının olamayacağını” teyit ettiğini vurgulayan Erdağ, şunları kaydetti:
“Anlaşma, bölgedeki tüm aktörlere güçlü bir karşılık niteliğindedir. Türkiye, milletlerarası hukuka uygun bir biçimde ikili muahede ile deniz yetki alanlarını belirlerken başta Yunanistan ve GKRY olmak üzere bölgede Türkiye’nin egemenlik haklarını gözetmeden atılan tek taraflı adımların sonuçsuz kalacağını göstermiştir.” değerlendirmesinde bulundu.
“TÜRKİYE’NİN LİBYA İLE YAPTIĞI HİDROKARBON MUTABAKATI MİLLETLERARASI HUKUKA UYGUN”
Türkiye ile Libya ortasında ekimde imzalanan hidrokarbon ve askeri işbirliği mutabakatlarına da değinen Erdağ, Türkiye’nin Libya’yla stratejik bağlarının geliştiğini ve derinleştiğini vurguladı.
Erdağ, 2019’da imzalanan mutabakat ile Türkiye ve Libya’nın deniz yetki alanlarının belirlendiğini ve çok katmanlı dış siyaset yaklaşımının birinci kademesinin tamamlandığını belirterek, ikinci evrede hidrokarbon mutabakatları ile iki ülkenin “egemenlik alanları içinde ortak faaliyetler yürütebilecek zemini” oluşturduğunu söz etti.
Yunanistan üzere ülkelerin kelam konusu mutabakatlara “Doğu Akdeniz’deki provokatif aksiyonlarının sonuçsuz kalması ve süratle bölgede taban kaybetmeleri” nedeniyle itiraz ettiklerini anlatan Erdağ, “Türkiye’nin Libya ile yaptığı hidrokarbon muahedesi milletlerarası hukuka uygundur. İki hükümran devlet olarak Libya ve Türkiye’nin yakın gelecekte çok katmanlı stratejik ilgilerinde üçüncü etaba geçip ortak güç faaliyetlerine başlamaları beklenebilir.” dedi.