DAUM Müdürü ve Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, asrın felaketi olarak tanımlanan zelzeleler sonrası Afyon Milletvekili Veysel Eroğlu başkanlığında kurulan TBMM Araştırma Komisyonu’nda dün konuştu.
Prof. Dr. Sözbilir, gelecek sarsıntılarda can ve mal kaybını azaltmak için alınması gereken tedbirleri sıraladı. Prof. Dr. Hasan Sözbilir, yakın gelecekte deprem üretecek canlı faylar üzerinde yapılaşma kısıtlaması getiren Fay Kanunu’na ilişkin standartların bir an evvel hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi.
Deprem bölgesinde sarsıntı sırasındaki sarsıntıyla yeni kırık ve çatlaklar oluştuğuna dikkati çeken Prof. Dr. Sözbilir, “Bu durumda yer altı suyu yollarının taraf değiştirmesine neden olduğunu kaydetti. Yer altı sularında hem doğal hem de insan kaynaklı nedenlerle kirlenme olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Sözbilir, bunun için sistematik örnekleme yapılarak kirlenme tipi, derecesi ve yerlerinin tespit edilmesi gerektiğine dikkat çekti. Yer altı suyu beslenme modellerinin havza bazında yine kurulması gerektiğini söz den Prof. Dr. Sözbilir, kirliliğin giderilmesi içinde gerekli arıtma sistemlerinin geliştirilmesi gerektiğinin altını çizdi. Sıvılaşma tehlikesinin geliştiği alanlarda jeoteknik, jeofizik ve sondaj çalışmalarıyla sıvılaşma sisteminin anlaşılması ve modellenmesi gerektiğini anlatan Prof. Dr. Sözbilir, bu bölgelerde sıvılaşma tehlikesinin giderilmesini sağlayacak tedbirlerle tabanların uygunlaştırılması, iyileştirilemeyecek tabanlar üzerine ise yapı yapılmaması gerektiğini belirtti. Yapı denetim mekanizmasının tekrar düzenlenmesi gerektiğine de dikkati çeken Prof. Dr. Sözbilir, “Bina imali öncesindeki yer bilimsel çalışmalardan binanın anahtar teslimine kadar jeoloji, jeofizik ve inşaat mühendislerinin imzalarının olması gerekir. Ayrıyeten, bu sistemin uzmanlardan oluşan bir takım tarafından kamusal olarak denetlenmesi gerekir” dedi.
‘DOĞAL AFET EKSENLİ KENTLEŞME MODELİ ÖNERİSİ’
Prof. Dr. Sözbilir, Türkiye’de bir an evvel uzman mühendislik sistemine geçilmesi gerektiğine işaret etti. Mühendislik sisteminin başka mesleklerde olduğu üzere en az üniversite mezunu seviyesindeki insanlardan oluşması gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Hasan Sözbilir, “Yetkin mühendislik sistemindeki eksikliğin lisansüstü seviyede eğitim verecek olan afet idaresi ve sarsıntı araştırma enstitüleriyle giderilebilir” diye konuştu.
Alınması gereken başka tedbirleri ise Prof. Dr. Sözbilir, şöyle sıraladı:
“Deprem bölgelerinde canlı fay denetiminde yahut ırmak boyunca konseyi yerleşimlerin, doğal afet eksenli kentleşme modeline nazaran tekrar yapılanması gerekir. Bu yapılanmanın kentin dokusu- deseni-rengi ve kültürel yapısını koruyacak halde perde duvarlı binaların yer aldığı yatay mimari tertibinde olması gerekir. Türkiye’de zelzeleyle ilgili yeni bir kurumsal yapılanmaya gidilmeli. Dünyada gelişmiş ülkelerde olduğu üzere direkt Cumhurbaşkanlığına bağlı özerk bir çatı kurum niteliğindeki Türkiye Yerbilimleri Araştırmaları Kurumu’nun kurulması gerekir. Toplumun ilkokuldan başlayarak ömür uzunluğu doğal afetler konusunda eğitimi ve bilinçlendirilmesi, doğal afet eksenli tatbikatların makul müddetlerle daima yinelenmeli. Mümkün bir zelzele anında birinci müdahalenin lokal halk tarafından yapılması, bunun için mahalle bazında mahallî arama kurtarma kümelerinin oluşturulması ve uygun yerlerde olaya müdahale edebilecek gereç ve aletlerle donatılmış konteynerlerin konuşlandırılması gerekli.”