Berlin’de bir laboratuvarda geçtiğimiz yıl bir deney gerçekleştirildi. 1 numaralı denek, kolları üstte ve çıplak ayak parmakları aşağıya dönük olarak bir sandalyeye oturtulurken, 2 numaralı denek artta hazır bekletildi. Kısa mühlet sonra ise 2 numara talimat verildi: 1 numaralı deneği gıdıkla.
Anı süratlice yakalamak ismine 1 numaralı deneğin bedenine ve ayaklarına GoPro takıldı, bir de mikrofon asıldı. 1 numaralı denekte planlanan oldu: gıdıklanmadan ve gülmeden duramadı.
İşte Humboldt Üniversitesi’nden araştırma kümesinin başkanı Michael Brecht’i gıdıklama ve oyun sinirbilimine çeken şey de insanların buna mani olamamaları gerçeği.
Hakim görüş, gülme hissinin muhakkak memeliler ortasında toplumsal bir davranış olduğu istikametinde. Oburlarının gardını indirmenin, toplumsal tansiyonları azaltmanın ve bağ kurmanın bir yolu. Şempanzeler de, köpekler de, yunuslar da yapıyor…
2000 YILDIR ÇÖZÜLEMEYEN SORU
Ancak gülmeye bağlı gıdıklamayla ilgili pek çok gizem var. En büyüğü ise “Neden kendimizi gıdıklayamıyoruz?”
İsveç’teki Karolinska Enstitüsü’nde dokunma ve gıdıklama üzerine çalışan bilişsel sinirbilimci Konstantina Kilteni “Antik Yunanlıları okursanız, Aristoteles gıdıklamayı merak ediyordu. Ayrıyeten Socrates, Galileo Galilei ve Francis Bacon. Dokunmanın neden gıdıklayıcı olabileceğini yahut beyinde ne olduğunu bilmiyoruz. Kimi insanların yahut kimi beden kısımlarının neden başkalarından daha gıdıklandığını bilmiyoruz. Bu sorular çok eski. Neredeyse 2.000 yıl sonra, hala sahiden bir karşılığa sahip değiliz” diyor.
Bilim beşerlerine nazaran sorunun bir kısmı, insanların gıdıklamaya nasıl reaksiyon verdiğine dair objektif ölçümler toplamanın ve bunları gıdıklanma ile ilişkilendirmenin sıkıntı olması. Bu nedenle GoPro’lar ve mikrofonlar üzere ‘Aristotelesvari’ olmayan oyuncaklarla gözlemlemek için tasarlanmış bir çalışmada 12 kişiyi yer aldı. Takımının topladığı imajlar, beşerler gıdıklandığında ne olduğunu ve kendilerini gıdıkladıklarında nelerin değiştiğini çözmelerine yardımcı olacaktı. Eylül ayında Royal Society B’nin Felsefi Süreçlerinde yer alan bir grup, insanların reaksiyon mühletleri, kahkahalar ve nefes alma konusunda bir insan çalışmasında birinci kere, gıdıklanırken kendini gıdıklamanın gıdıklanmayı bastırdığını kanıtladı.
EN ÇOK GIDIKLANAN YERLER: AYAK, KOLTUK ALTI, BOYUN, ÇENE
Gıdıklama, Gülme Psikolojisi isimli bir makalede müellifler, tüm insanların çoklukla birebir gıdıklanma noktalarına sahip olduğunu belirtiyor. Ayaklar birinci sırada yer alırken onu koltuk altları, boyunlar ve çeneler takip ediyor.
Brecht, bunun oyun dövüşü bağlamında bir toplumsal sinyalleşme biçimi olduğuna inanıyor ve ekliyor “Kıkırdayarak, olağanda dokunmanın uygun olmadığı vakitlerde, dokunmanın olağan olduğunu söylüyorsunuz.”
Önceki araştırmalar, gıdıklamanın ruh haline bağlı olduğunu ortaya koymuştu.
Katılımcılar sırayla birbirlerini gıdıklamak zorunda kalacakları için, Brecht’in takımı her bir çiftin birbirini evvelden tanıdığından ve kendilerini rahat hissettiğinden emin oldu. Boyun, koltuk altı, yan gövde, plantar ayak, başın doruğu – her nokta beş sefer süratli gıdıklandı.
İlk müşahede: Bir kişinin yüz sözleri ve nefes alışı yaklaşık 300 milisaniyede bir gıdıklamaya dönüştü. Akabinde, yaklaşık 500 milisaniyede, şaşırtan bir formda gülmeye dönüştü. Takım, gülmenin daha uzun sürdüğünden şüpheleniyor zira daha karmaşık duygusal süreç gerektiriyor.
Denekler ayrıyeten her dokunuşun ne kadar gıdıklandığını kıymetlendirdi. Gönüllüler, dokunuşların yaklaşık yüzde 70’inden sonra sesli bir formda güldüler ve gıdıklamayı ne kadar ağır hissettilerse, o kadar yüksek güldüler. Aslında, kahkahalarının sesi, her bir gıdıklamanın ne kadar ağır hissettiğine dair öznel değerlendirmeleriyle en yeterli korelasyon gösteren ölçüydü.
DENEYİN İKİNCİ AŞAMASI
Deneyin bir sonraki kademesinde, gıdıklayıcılar birebir şeyi yaparken, eşleri birebir anda kendilerini gıdıkladılar. Beklendiği üzere kendilerini gıdıklayamadılar. Fakat takım garip bir şey daha fark etti: Kendi kendini gıdıklamak, öteki kişinin gıdıklamasını da daha az ağır hale getirdi. Ortalama olarak, gıdıklama kıkırdama oluşumu yüzde 25 azaldı.
NEDEN KENDİMİZİ GIDIKLAYAMIYORUZ?
Bu da “Neden kendimizi gıdıklayamıyoruz?” sorusuna geri döndürüyor. Önde gelen teori, gıdıklamanın beyin tarafından yapılan bir kestirim kusuru sayesinde kahkahayı tetiklediğini öne sürer. Öngörülemeyen bir dokunuş başını karıştırır ve onu küçük bir gülme krizine sürükler. Kendi kendine dokuna ise her vakit kestirim edilebilir… Yani baş karıştıran bir çılgınlık yok.
Ancak Brecht bunun hakikaten iddiayla ilgili olmadığını düşünüyor. Bunun yerine, bir kişinin kendilerine dokunduğunda, beynin dokunma hassaslığını engelleyen beden çapında bir bildiri gönderdiğini öne sürüyor. Brecht “Beynin bilmesi gereken bir numara olduğunu düşünüyoruz: Kendinize dokunduğunuz anda dinlemeyin” diyor. Şayet o denli olmasaydı da, koltuk altımızı her tırmaladığımızda yahut ayak parmaklarımıza dokunduğumuzda daima olarak kendimizi gıdıklıyor olacağımızı savunuyor.
Uzmanlar ise, gıdıklanma düzeyinizin, ne kadar oyuncu olduğunuzu yansıttığını teorileştirdi. Brecht’in takımı ise gelecekteki çalışmalarla sinirbilimine yönelik gizemleri ortaya çıkarmaya devam etmeyi planlıyor.