İstanbul Etraf Kültür ve Tarihi Yapıtları Muhafaza Derneği (İSTED) tarafından 2007 yılında ihyası için müracaat yapılan cami ve tekkeler o yıldan beri hukuk uğraşı veriyor.
SÜREÇ BU TÜRLÜ BAŞLADI
İSTED 2005 yılında binlerce sayfalık doküman ve fotoğrafla Fatih’teki 10 cami, mescit ve tekkenin yine inşası için İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne başvurarak projeleri Fatih İmar Planı’na işletti. Plan bu süreçte yürürlüğe girdi lakin Mimarlar Odası mescitlerin ihyasını baltalamak için birinci adımını bu süreçte attı. Oda, tarihi mirasların Anıtlar Şurası’nda tescil edilmeden plana dahil edildiği gerekçesiyle İstanbul Yönetim Mahkemesi’ne dava açtı. Mahkeme 2007 yılında planı durdurdu.
TMMOB’un açtığı dava nedeniyle mescitler İBB’nin 2012 tarihli imar planında yer almadı. Plana itiraz eden İSTED, 10 tarihi yapıtın tescili için İstanbul 4 Numaralı Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Şurasına başvurdu.
İtiraz karşılıksız kalınca, dernek kelam konusu yapıtların bulunduğu parseller özelinde planın iptali için İstanbul 6. Yönetim Mahkemesi’ne dava açtı. Anıtlar Şurası 2013 yılında 10 yapıtın 9’unu tescil etti, Abayi Mescidi ise İstanbul Üniversitesi’nin itirazı üzerine tescil alamadı. Tescil kararının akabinde İBB, 9 yapıtı imar planına işledi. Bu süreçte İstanbul 6. Yönetim Mahkemesi kararını verdi. Mahkeme tescillenen yapıtların plana işlenmesine hükmetti ve 10 caminin de ihyası için yol açıldı. Danıştay 6. Daire de kararı onadı. İBB’nin karar düzeltme talebi de 2020 yılında reddedildi.
İSTED İHYA İÇİN ÇALIŞMALARA BAŞLARKEN, ODA TEKRAR DEVREYE GİRDİ
İSTED, 2013 yılında tescil ve mahkeme kararının akabinde mescitlerin tekrar inşası için çalışmalara başlarken, Mimarlar Odası bir kere daha devreye girdi. Oda, 6 mescide ait planın iptali için İBB’ye karşı İstanbul 3. Yönetim Mahkemesi’ne dava açtı. Mahkeme, Oda’nın başvurusunu reddetti. 2014 yılında Oda yine açtı. Davayı kabul eden mahkeme eksper heyeti oluşturdu. Lakin Oda’nın itirazları yüzünden heyet 2 sefer değişti. Mimarlar Odası’nın da onay verdiği heyetin tartışmalı bir raporu ile mahkeme, yürütmeyi durdurma kararı aldı.
DAVA ÜSTÜNE DAVA
Bu mahkemedeki davaya müdahil olan İSTED, İstinaf Mahkemesi’ne götürerek İstanbul 3. Yönetim Mahkemesi’nin yürütmeyi durdurma kararını iptal etti. Belgeyi tekrar ele alan 3. Yönetim Mahkemesi, 6. Yönetim Mahkemesi’nin daha evvel verdiği kararı da dikkate alarak Oda’nın başvurusunu reddetti. Mimarlar Odası bu kere soluğu, Danıştay 6. Daire’sinde alarak kararı temyize götürdü. Daire de 2020 yılında ortada hukuksuz bir süreç olmadığına hükmederek Mimarlar Odası’nın başvurusunu reddetti.
17 YIL SONRA BAŞA DÖNDÜ
Oda, 2021 yılında yine Danıştay 6. Daire’sine başvurarak kararının düzeltilmesi davası açtı. Daire, bu defa daha evvel dikkate almadığı tartışmalı uzman raporunu temel alarak belgeyi yine İstanbul 3. Yönetim Mahkemesi’ne gönderince, süreç 17 yıl sonra başa döndü. 3. Yönetim Mahkemesi de Danıştay’a uyarak mescitlerin ihyasını iptal etti.
HUKUK YOLU KAPANDI…
İSTED İdare Şurası Üyesi Mustafa Selimoğlu Mimarlar Odası’nın açtığı davalar yüzünden tarihi mescitlerin ihyasının tehlikeye girdiğini söyledi. Danıştay’ın tıpkı bahiste yapılan öbür bir başvuruyu reddettiğini belirten Selimoğlu, “Biz emsal bir karar çıkmasını beklerken, 3. Yönetim Mahkemesi’nde birinci dava açıldığındaki eksper heyetinin düzenlediği mesnetsiz rapor üzerine karar alındı. Raporda kelam konusu mescitlerin tarihi yarımada silüetini bozduğu, burada tescilli bir heykel olduğu, birtakım mescitlerin altında arkeolojik ögeler olduğu argümanı vardı. Bu rapora ‘mesnetsiz’ diyorum zira dava plana itiraz ile açılmış iken uzman heyeti yapıtların tescil kararlarını tartışmaya açtı. Danıştay, kazandığımız onlarca türel süreci yok sayıp bu raporu dikkate aldı ve hukuk yolunu kapattı. Mimarlar Odası’nın açtığı dava sürecinden sonra onlarca fotoğrafla hazırlanan ve tekraren denetimden geçerek projesi çizilen mescitlerin dahi imali tehlikeye girdi” tabirlerini kullandı.