Libya’da 1969 yılında 27 yaşında bir teğmen olarak misyon yaptığı orduda Kral İdris’i kansız bir askeri darbeyle misyondan uzaklaştıran Kaddafi, Mısır’daki Cemal Abdunnasır’a yakın Arap yanlısı yeni bir idare başlattı.
Ülkedeki petrol kuyuları başta olmak üzere tüm ekonomik faaliyetleri millileştiren Kaddafi, devlet sosyalizmini ekonomik model olarak benimsedi.
Arap ülkelerine ve memleketler arası güçlere karşı yaptığı açıklamalarla tartışma konusu olan Kaddafi, renkli klasik kıyafetleri ve yurt dışındaki toplantılara katılırken kurduğu çadırı ile de dünya basınının dikkatini çekti.
Kaddafi idaresinin son yıllarında, rejime uygulanan memleketler arası yaptırımlar kaldırıldı ve Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve ABD ile diplomatik bağlantıların yine başladığı bir periyoda geçildi.
Ancak, milletlerarası insan hakları örgütlerinin raporlarına da yansıdığına nazaran, dış siyasette olumlu seyreden bu tablonun tersine ülke içinde ıslahat adımları atılması noktasında neredeyse hiçbir şey değişmemişti.
Uluslararası Af Örgütü, rejimin yıkıldığı 17 Şubat (2011) İhtilali’nden yalnızca aylar evvel, Haziran 2010’da yayımladığı raporda, Libya idaresinin, “insan hakları ihlalleriyle dolu geçmişini silmek için verdiği kelamları yerine getirmediğine ve bu ihlallerin tekrar etmeyeceğine dair hiçbir garanti sunmadığına” dikkati çekti.
Libya’nın 17 Şubat Devrimi
“Arap Baharı” ismi verilen halk ayaklanmaları kapsamında 17 Şubat 2011’de Libya’da başlayan ihtilal süreci, 8 ay 6 gün sonra 23 Ekim 2011’de Libya Ulusal Geçiş Kurulu tarafından ilan edilen “23 Ekim Bağımsızlık Günü” ile resmen sona erdi.
17 Şubat’ta Bingazi’de barışçıl şovlar düzenleyen eylemcilere Kaddafi’ye bağlı güvenlik güçleri gerçek mermi kullanarak müdahale etti. Lakin bu müdahale şovları bitirmek yerine halkın öfkesini daha da alevlendirdi. Bu sırada ordu ve hükümetten halkın tarafına geçenler oldu.
Dönemin İçişleri Bakanı Abdulfettah Yunus, yaklaşık 3 bin şahısla rejim saflarından ayrıldı ve ihtilale takviye verdi. Bu gelişmenin akabinde devrimciler kısa müddette Bingazi kentinin denetimini ele geçirdi.
Bu duruma öfkelenen Kaddafi, birliklerini Bingazi’ye gönderdi fakat işler istediği üzere gitmedi. Bingazi’de yanan ateş, ülkenin batısındaki Misrata, Zintan ve Zaviye kentlerine de sıçradı. Kaddafi, Fransa öncülüğündeki NATO’nun hava hücumları nedeniyle Bingazi’ye giremedi. Kaddafi koltuğunu korumak için aylarca direndi. Zaviye kentine saldıran Kaddafi, Misrata’yı kuşatma altına aldı.
Kaddafi güçleri, başlangıçta devrimcilerin Trablus’a girmelerini engelliyordu lakin Misrata ve Zintan’daki kuşatmaya direnen başka devrimci kümeler, Kaddafi’ye bağlı birliklerin dağılmasına neden oldu.
Bu iki kentteki devrimci güçlerin, manileri aşarak, başşehir kapılarına dayanmasının akabinde Trablus’u korumakla misyonlu Kaddafi birliklerinden bir tugay silah bırakarak saf değiştirdi. Böylelikle başşehir süratli bir formda devrimcilerin denetimine geçti.
Gelişmelerin akabinde Kaddafi, Sirte’deki akrabalarının yanına gitti fakat devrimci kümeler peşini bırakmadı. Libya’yı 42 yıl demir yumrukla yöneten Kaddafi’nin 20 Ekim 2011’de öldürülmesinin akabinde ülkede yaklaşık yarım asırlık bir periyot de sona ermiş oldu.