Haber7
ABD’deki faiz artışlarının yan tesirlerini istihdam ve finans sisteminde derinden hissetmeye devam ediyor. ABD’de işten çıkartmalar 27 ayın doruğundayken, yüksek faiz 2 bankanın iflasına neden oldu.
Pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşı sonrasında, global iktisat bir dizi çalkantılı zorlukla karşı karşıya kaldı. Artan emtia ve güç fiyatları ile birlikte bozulan tedarik zincirleri, birçok iktisatta ağır baskılar yarattı.
Bu süreçte, dünya ekonomileri daha evvel görülmemiş bir yüksek enflasyonla karşı karşıya kaldı. Bilhassa ABD Merkez Bankası (Fed) ve Avrupa ülkeleri üzere büyük ekonomiler, yüksek faiz siyasetleriyle buna cevap verdi.
FAİZ ARTIŞI ENFLASYONU DÜŞÜRMEDİ
Fakat, ABD ve Avrupa üzere gelişmiş ve gelişmekte olan birçok ülkenin yaptığı sert faiz artışları, enflasyonu düşürme konusunda beklenen etkiyi yaratmadı. Tam aksine, faiz artışlarına karşın enflasyon oranları her ay yükselmeye devam etti.
İŞTEN ÇIKARMALARLA BAŞLADI İFLASLARLA DEVAM EDİYOR
Hem yüksek faiz hem de yüksek enflasyona baş başa kalan ABD ve AB’de ekonomik aktivite yavaşlarken bunun birinci dalgası olarak işten çıkarmalar başladı.
ABD ve Avrupa merkezli şirketler, teknoloji kesimi öncülüğünde kasımda 76 bin 335 kişiyi işten çıkaracağını açıkladı. Layoffs.fyi bilgilerine nazaran ise dünya genelinde 946 teknoloji şirketi, 2022 yılında 148 bin 431 çalışanının işine son verdi.
BANKA İFLASLAR BAŞLADI AVRUPA’YA KADAR YAYILDI
İkinci dalgada ise bankalar peş peşe batmaya başladı. ABD’nin en büyük 16’ncı bankası olan Silikon Vadisi Bankası (SVB) ve Signature Bank (SB) iflas bayrağını çekti. Her iki bankaya da kayyum atanırken, mevduat hesapları üzerindeki tehdit nedeniyle toplamda 620 milyar dolarlık bir kayıp yaşandı. ABD Lideri Biden ise ‘kapitalizm bu türlü bir şey yapacak bir şey yok’ demekle yetindi.
ABD’den başlayan bankacılık krizi Avrupa’ya uzanırken İsviçre’nin en büyük bankası Credit Suisse ve Alman devleri Deutsche Bank ve Commerzbank’a kadar hissedildi.
İŞTEN ÇIKARMA DALGASI BÜYEYEREK DEVAM EDİYOR
Bu süreçte; Twitter çalışanlarının yüzde 50’sinin işine verdi. Taşınabilir araç çağırma uygulaması Lyft de çalışanlarının yüzde 13’ünü işten çıkaracağını duyurdu. Facebook, Instagram ve WhatsApp‘ın sahibi Meta,18 yıllık tarihinin en büyük personel kıyımını gerçekleştirdi. Dünyanın en büyük mikroçip üreticilerinden Intel’in de çalışan sayısında yüzde 20’lik azalmaya gideceğini duyurdu.
Microsoft ise 1.000’e yakın çalışanın işine son verdi. Çevrim içi ödeme platformu Stripe, çalışanlarının yaklaşık yüzde 14’ünü işten çıkarma kararı aldı Çevrim içi emlak şirketi olan Opendoor, artan faiz oranlarını sebep göstererek çalışanlarının yüzde 18’ini işten çıkaracağını açıkladı. Hollanda merkezli Philips’de 6 bin kişiyi işten çıkaracağını açıkladı.
Netflix 450 çalışanının işine son verirken, Peloton 800’den fazla kişinin işten çıkardı. Robinhood çalışan sayısını yüzde 23, Snapchat yüzde 20, Coinbase yüzde 18, Shopify yüzde 10, Cameo yüzde 25 ve Calm yüzde 20 azaltacağını duyurdu. Daha evvel yaptığı açıklamayla işe alımları durdurduğunu açıklayan Amazon ise 21 Mart 2023’te 9 bin çalışanının daha işine son vereceğini duyurdu.
Air France, yaklaşık 300 yer çalışanının vazifesine son vermeyi planlıyor. İsveçli mühendislik kümesi Alfa Laval ise 500 çalışanını çıkarmayı düşünüyor. İsveçli bahçe ekipmanı ve aletleri üreticisi Husqvarna da tekrar yapılanmaya giderek 1.000 kişiyi işten çıkaracağını duyurdu. İsveç merkezli ödeme şirketi Klarna da yüksek faiz ve enflasyon sonucu çalışanlarını yüzde 10 azaltmayı düşünüyor.
Rüzgar türbini üreticisi Siemens Gamesa, 2 bin 900 çalışanın işine son verecek. İtalya’nın büyük üçüncü bankası Monte dei Paschi di Siena ise 3 bin 500 çalışanını erken emekli etme konusunda anlaştı.
TÜRKİYE KİMSENİN YÜREK EDEMEDĞİNİ YAPTI
Dünya ekonomilerinin içinden geçtiği süreçte birçok ülke alışagelmiş olarak yüksek faiz silahını çekerek çıkmaza girerken, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ısrarla üzerinde durduğu “Yüksek faizle yatırım gelmiyor. Faiz sebep, enflasyon neticedir” tezi bir sefer daha haklı çıkmış oldu.
Yaşanan süreci düzgün tahlil eden Türkiye ‘değişimi’ gören nadir ülkelerden biri olarak iktisadında çok kritik makas değişikliği yaptı.
“Türkiye İktisat Modelini” uygulayacağını duyuran Türkiye, düşük faizle bir arada “yatırım, istihdam, üretim, ihracat, cari fazla temelli bir büyüme” stratejisi izleme başladı.
ÜRETİM, İSTİHDAM VE EKONOMİK AKTİVİTE ARTTI
Gelinen süreçte kurdaki oynaklık azaltılarak, düşük faizle sermayenin maliyeti düşürülerek üretime ve beraberinde istihdama aktarıldı.
İHRACAT REKOR KIRDI İŞSİZLİK TEK HANEYE DÜŞTÜ
Bir yandan İktisat Modeli sayesinde Türkiye, 2022 yılında 254,2 milyar dolarlık ihracat yaparak rekor kırarken öteki bir taraftan işsizlik oranı 9,7 ile tek haneye indi.
Atılan adımlar sonrası enflasyonda da düşüş süreci kendini göstermeye başladı. Kasım ayında düşüşe geçen enflasyon Şubat 2023’te yıllık enflasyon 2,50 puan azalarak yüzde 55,18 düzeylerine indi.