İşte Muzaffer Şafak’ın o yazısı;
Türkiye’de toplam 10.000 üzerinde kapalı ve açık maden ocaklarından çeşitli cevherler çıkarılmaktadır.
Bu maden ocaklarının bilhassa büyük çoğunluğunun yer altında ve derinde olmaları nedeniyle ziyanlı ve tehlikeli gaz emisyonları meydana gelmekte ve bu gazlar kapalı ortamlarda birikerek, kapalı ortamdaki bu gazlardan bilhassa Metan (Grizu) patlaması gerçekleşmektedir.
Bu cins madenlerde toplam 12 adet gaz emisyonu meydana gelmektedir. Bunların içindeki en tehlikeli olan ise Metandır. Metan gazı patlamasa da ortamdaki canlı varlıkları öldürebilmektedir.
Teknolojinin günümüzdeki kadar gelişmemiş olduğu vakitlerde madencilerin yer altında çalışmaya giderken yanlarında kafes içinde serçe taşıdıkları bilinir şayet serçe ölürse madenciler ortamı terk ederlerdi.
Günümüzde, artık gelişmiş sensörlerle bahse husus tehlikeli gaz çıkışları eşik ve tehlikeli sınır bedellere ulaşmadan tespit edilebilmektedir..
Elbette her teknik aygıtta olduğu üzere bu aygıtların kalibrasyonu yani periyodik olarak testlerinin yapılması uygun yerlerde konuşlandırılması ve ehil çalışanlar tarafından işletilmeleri ve kullanılmaları gerekmektedir.
Diğer bir husus ise bahsedilen 12 gaz parametresinden en değerli olanı ve patlamayı ortadan kaldıracak pak havanın madene verilmesidir. Şayet bir ocakta kâfi ve basınçlı havalandırma varsa metan konsantrasyonu ne kadar çok olursa olsun patlama ihtimali o oranda azalacaktır.
Bilindiği üzere metan konsantrasyonu %2 ye kadar kabul edilebilir %4 ise eşik kıymet olduğu bilinmektedir. Bu pahaya ulaşan metan hem zehirleyici hem de patlayıcı duruma gelmektedir.
Maden işletmeleri bu konsantrasyonu yanı %2 lik pahaya ulaşınca çalışmayı tatil edip çalışanların ocağı terk etmesi kararı veriyorlar %4 üzerinde ise büyük olasılıkla patlama olması beklenir.
Şimdi sormamız gereken sorular :
Metan gazının eşik pahasını kim nasıl takip ediyor? Diğer ziyanlı gazlar ölçülüyor mu? Ölçülüyorsa bunların anlık kıymetleri nedir ? Metan’nın eşik bedeli aşıldığında kâfi basınç ve ölçüde ortama taze hava basılıyor mu ? Bunların oranları nedir ? Madende çalışan emekçi sayısı ? Madenden çıkarılan cevher ölçüsü ? Tüm bilgi parametreleri kaydediliyor mu ?
Benzer bir çok sorunun cevaplanması ve gerekli olan düzenlemelerin yapılması ile maden kazalarının önüne geçilmesi mümkün olabilecektir.
Peki ne yapılmalı? ve nasıl tedbir alınmalı? Bu sıkıntı mudur? Yüksek yatırım mı gerektirmektedir?
Elbette , günümüz teknolojileri ile bu soruların yanıtını bulmak ve gerekli ölçümleri daima yapılabilir hale getirmek mümkündür.
Bilindiği üzere tüm maden ocaklarında bahse husus 12 gaz parametresinin tamamı ölçülmese de en tehlikeli olan Metan, Karbonmonoksit, Karbondioksit üzere öldürücü ve patlayıcı olanlar sensörlerle kolay kolay ölçülebilmektedir.
Ancak, ölçülen bu pahalar ve alınması gereken önlemler sadece o maden alanındaki vazifeli tarafından izlenmekte ve önlemler alınmaktadır. Kısaca bu vazifelinin inisiyatifindedir. Vazifelinin vereceği yanlış yada eksik bir karar tüm maden çalışanların hayatlarını da riske atabilecektir.
Halbuki , maden sahası ile birlikte öteki tüm madenlerden elde edilen gaz datalarının tamamı, maden içi kamera imgeleri, Türksat uyduları ve GPRS sistemleri ile Ankara’da kurulacak bir merkeze iletilmesiyle ve orada daha evvelce tüm gaz parametrelerin tehlike sonları ile madenlerden gelen kıymetler bilgisayarla daima eşleştirilecek, referans hududu dışına çıkan her paha anında alarm olarak görülebilecektir.
Bu biçimde hangi madende hangi gaz kıymetlerinin hudut dışına çıktığı, hangisinin sınır bedellere ulaştığı 7 /24 kamera imgeleri de dahil olmak üzere görülecek ve madenlerden elde edilen tüm teknik bilgilerin log kayıtları da delil niteliğinde tutulmuş ayrıyeten vakit geçirmeksizin gerekli önlem ve ihtarların merkezden alınması da mümkün olabilecektir. Bu biçimde tüm madenler uzaktan denetlenmiş, çıkarılan cevher ölçüleri ,maden içi çalışan sayıları ile gaz sensörlerinin daima testleri de uzaktan yapılmış olacaktır.
Aslında, un şeker ve yağın bir kısmı hazır. Özetle maden ocaklarında bahse mevzu gaz çıkışlarının büyük kısmı halihazırda ilgili işletmeler tarafından kurulmuş ve gaz çıkışları izlenmektedir.
Ancak önlemlerin alınması, karar verilmesi basamaklarında çıkabilecek gecikmeleri ortadan kaldırmak için tüm madenlerdeki sensör bedellerinin tamamı Ankara da Güç ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı yada MAPEG de kurulacak bir merkezden Türksat uyduları ve yedekli olarak GSM/GPRS üzerinden transfer edilmesi, toplanması ve tehlike anında madenlerin uzaktan idare edilmesi, tahliyelerin gerçekleştirilmesi Metan gazının seyreltilmesi patlamaların önüne geçilmesi ve meydana gelebilecek maden kazalarını ve tehlikelerini ortadan kaldırabilecektir.