Fırsatçı terörünün yansımaları ve yüksek kâr hırsı vatandaşın cebine darbe indiriyor. Et fiyatları olağan seyrederken, işlenmiş et eserlerinde (sucuk, salam, sosis, pastırma) fiyatlar son bir yılda 3,5 katına çıktı. Geçen yıl dana kuşbaşı 70 lira iken, 1 kg sucuk 90 liraydı. Artık ise kuşbaşı 130 lira lakin sucuğun kilosu 350 lirayı geçti. Zincir marketlerin raf bedelleri fiyatların artışında tesirli oldu. 1 kilogram sucukta 300 gram et kullanıldığı düşünüldüğünde üretici firmalar da önemli yararlar elde etti.
Geçen yıl dana kuşbaşının fiyatı 70 lira iken, markette satılan orta hâlli bir kilogram sucuğun fiyatı 80-90 lira bandındaydı. Bugün ise dana kuşbaşının market fiyatı 130 lira düzeyinde lakin sucuğun fiyatı 700 liraya kadar çıktı.
1 KİLOGRAM SUCUĞA 300 GRAM ET
KOBİ seviyesinde et eserleri imalatı yapan bir şirketin sahibi gazetemize yaptığı açıklamada, işlenmiş et eserleri üretim maliyetleri ile ilgili “İşletme masrafları, güç maliyeti, personellik, depolama ve lojistik maliyetinin toplam eser fiyatına yüzde 30 tesir yapar” açıklamasında bulundu. Öte yandan kelam konusu işletmenin sahibinin, “1 kilogram sucuk imali için 300-350 gram et kullanıp ucuza mal etmeye çalışanlar var” tabirini kullanması, 130 liralık kuşbaşı fiyatına karşın 700 lirayı bulan sucuk fiyatını hangi etkenlerin oluşturduğuna dair soru işaretlerini artırdı.
HAVA PARASI ARTIRIM OLUYOR
Ortaya çıkan tabloda üretici firmaların yüzde 100’ün çok üzerinde kazandığı görüldü. Lakin bu fahiş artırımlarda yüksek kar hırsıyla hareket eden besin teröristlerinin olduğu ortaya çıktı. Bir eseri markete sunabilmek için dahi çok büyük ölçüde paraların konuşulduğu da tabir edildi. Bir et üreticisinin, paketli eserini büyük market zincirinde satabilmesi için milyonlarca liralık hava parası ödemek zorunda olduğu da belirlendi. Marketten içeri girmek için başka, rafta görünen bir yerde bulunabilmek için de farklı bedeller ödenmesi, kelam konusu. Bu büyük bedeller de masraf olarak eser fiyatına ekleniyor.
KALEM KALEM MASRAFLAR
Bugün 250 kilogramlık bir dana, çiftçiden kilogramı 60-70 lira olacak halde satın alınıyor. Yani hayvan başına 16-17 bin lira veriliyor. 250 kilogramlık dananın günde 1,2 kilogram ağırlaşması bekleniyor. Yani 570 kilogramlık bir kesim yüküne ulaşmış hayvanın beslenme müddet yaklaşık 260-270 gün. Burada bir de zarurî kesim, mevt üzere olayların yüzde 3 oranında olduğunu not düşmek gerekiyor. Bir hayvanın ortalama 13 ila 14 kilogram yem yediğini, günlük yem maliyetinin de 70 lira olduğunu söylüyor. Yetiştirme mühletini 260 günden hesapladığınızda yemin maliyeti 18-19 bin lira oluyor. Bunun yanında elektrik, sigorta, mazot, personellik, veteriner muayenesi, faiz üzere genel masraflar de oluyor. Bu da ortalama 1.600 lira olarak hesaplanıyor. 570 kilogramlık bir hayvanın yalnızca alış, yem ve öbür sarfiyatlar maliyeti 35 bin lirayı buluyor. Canlı hayvanın kilogram maliyeti 62 liraya tekabül ediyor. Hayvan organlarından ve ayaklarından ayrıldığında, yani karkas ete çevirince 1 kilogram kemikli etin maliyeti yaklaşık 85-90 lirayı buluyor. Kasap ve marketler ise üzerine kâr hissesi koyarak dana kuşbaşını 130-150 liraya satıyor.
“BUGÜN ET FİYATI 130 LIRAYSA SUCUĞUN KİLOSU 150 LİRA OLMASI LAZIM 600 LİRA DEĞİL”
İtimat sucukları Yöneticisi Ali İhsan Koçkan “Bugün et fiyatı 130 liraysa sucuğun kilosu 150 lira olması lazım. Daha üstüne çıkmaması gerekiyor. Şayet daha üstündeyse bunu özgür piyasa ile açıklayabiliriz. Markalar ortasında fiyat farklılıkları oluyor. Fakat içine giren eser tıpkı. Velhasıl marka imajı fiyatı belirliyor. Üretici isterse 600 liraya da sucuk satabilir. Lakin içeriğini değiştiremez. Zati aşikâr standartlarda üretiliyor. Çok yüksek fiyatlar fırsatçılığa girer ancak o da markayı ilgilendiren bir bahis. 1 kilogram sucuğa yeniden ortalama 1 kilo et masraf, daha aşağı düzeylerde et koyarsanız o sucuk yenmez” dedi. Marketlere giriş fiyatlarının de değerli olduğunu söyleyen Koçkan, şöyle konuştu: Büyük zincirlere girmek kolay değil. Ayrıyeten 3-5 aylık vadelerle ödeme yapıyorlar. Bu da üreticileri sıkıntı durumda bırakıyor. Üretici tarafı bu vadeyi görüp ona nazaran eserini fiyatlandırıyor. Ayrıyeten market kâr marjları da sayıları etkiliyor.
BU, VATANDAŞLA DALGA GEÇMEK
Her gün satış fiyatlarını üst yanlışsız ‘güncelleyen’ marketler, birtakım eserlerine de indirim etiketleri yapıştırdı. Lakin ‘indirim’ diye lanse edilen fiyatlar görenleri isyan ettirdi. Bu durumu, “Fiyatlarını katlarken asla sakınmayan marketler, iş indirime geldiğinde elleri titriyor” diyerek eleştiren vatandaşlar “14,95 liradan 14,90 liraya indirmişler güya. İndirim yazdıkları kâğıt bile 5 kuruştan daha değerliye mal oluyordur” diyerek yansılarını lisana getirdi. Toplumsal medyada marketlerin artırım oyunlarını sık sık gündeme getiren kimi hesaplarda da 5 kuruşluk indirim latife konusu yapıldı ve ‘BÜYÜK İNDİRİM’ diye paylaşıldı.
ŞİMDİ DE İLERİYE DÖNÜK FİYATLAMA FURYASI
Geçmişte dövizdeki yükselişi, enflasyonda gelinen noktayı, artan fiyatları fiyatlarına yansıtan üreticiler, artık de ileriye dönük fiyatlama yapmaya başladı. Son üç ayda bilhassa besin eserlerinin fiyatlarında sebepsiz fiyat artışları yaşandı ve bilhassa kasım ayında bu artışlar ayyuka çıktı. Un, şeker, yağ, çay, yumurta, pirinç, süt eserleri, et eserleri üzere akla gelebilecek tüm temel besin eserlerinden başlayarak yüzde 50’ye varan artışlar yaşandı. Perakendeciler, kendilerine gelen eserleri makul kâr oranlarıyla satmaya çalıştıklarını lisana getirirken, tüketici derneklerinin yöneticilerinden “Tüketim eserlerinin üzerine tavsiye edilen fiyat yazılsın” teklifi dahi geldi. Tüketici dernekleri, taban fiyatta artış oranları konuşulurken, bugün artan fiyatların, minimum fiyatta beklenen artışı fiyatlama olarak görüldüğünü tabir edip “Şimdi beklentiyi fiyatlıyorlar, taban fiyat artınca da gerçekleşeni fiyatlamak ismine yeni artırım yapacaklar. Olan tüketiciye, sabit gelirliye oluyor” tabirini kullanıyor.
İTO LİDERİ ŞEKİB AVDAGIÇ’DEN MAKUL FİYAT ÇAĞRISI
İleriye dönük fiyatlamalar ve enflasyonla çaba konusunda görüşünü aldığımız İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç, ileriye dönük fiyatlama yapılmasının değerli bir mevzu olduğunu söyledi. Fiyat artışlarında makul olunması gerektiğini lisana getiren Avdagiç “Makul fiyatlara ulaşma konusunda toplum olarak dikkat edelim, geleceği fiyatlamayalım. Bizim iş dünyası olarak da önden fiyatlama yapmamamız lazım. Enflasyonu daha makul yerde tutmanın hepimizin toplumsal misyonu olduğunu düşünüyorum” dedi. Vatandaşlara da davette bulunan Avdagiç “Tüketim gücünü elinde bulunduran vatandaşlarımızın seçici olmalarında fayda var. Alım yaparken hakikat fiyatlamayı mükafatlandırıp fahiş fiyatlama yapandan kaçınarak istikrar oluşmasına katkı verebileceğini düşünüyorum tüketicilerin. Biz bunları gündemimizden kaldırırsak, iş dünyasının ortaya koyduğu fiyatlar daha makul noktada olacak ve karşılık görecektir” diye konuştu.